2017 Seat Arona Instrukcja Obsługi (in Polish)

Otwieranie i zamykanie
Pilot* Rys. 133
Przyporządkowanie przycisków
na kluczyku z pilotem. Rys. 134
Kluczyk samochodowy z przycis-
kiem alarmu. Kluczyk z pilotem radiowym służy do ryglo-
wania i odryglowania samochodu z pewnej
odległości.
Używając przycisku
4
›› › rys. 133 na pilo-
cie, zwalnia się trzpień kluczyka. Odryglowanie samochodu
 ›››
rys. 133
1 .
Ryglowanie samochodu  ›››
rys. 133 2 .
Odryglowanie pokrywy bagażnika. Nacis-
nąć przycisk  ›› ›

rys. 133 3 aż na krót-
ko zaświecą się wszystkie kierunkowskazy.
Po naciśnięciu przycisku odryglowania 
3 pozostają 2 minuty na otwarcie drzwi.
Po upływie tego czasu drzwi zostaną po-
nownie zaryglowane.
Zamiga również wskaźnik baterii na pilocie
›› ›

rys. 133 (strzałka).
Nadajnik pilota i baterie są zintegrowane w
kluczyku. Odbiornik znajduje się wewnątrz
samochodu. Maksymalny zasięg zależy od
różnych czynników. Zasięg ten zmniejsza
się wraz z rozładowywaniem się baterii.
Przycisk alarmu*
Przycisk alarmu należy naciskać tylko w
sytuacji awaryjnej ››› rys. 134 5 ! W mo-
mencie jego naciśnięcia rozlega się klak-
son samochodu i przez chwilę migają kie-
runkowskazy . Kolejne naciśnięcie przyci-
sku wyłącza alarm. UWAGA
Zapoznać się z odnośnymi ostrzeżenia-
mi i stosować się do nich ›››

zob. Zes-
taw kluczyków na stronie 134 . Informacja
● Kluczyk z pilotem działa tylko wów-
czas, gdy znajduje się w odpowiedniej
odległości od samochodu.
● Jeżeli nie można odryglować lub zary-
glować samochodu przy użyciu pilota,
konieczne może być ponowne zsynchro-
nizowanie kluczyka. Usługa taka jest do-
stępna w Centrum Serwisowym. 135
Dane techniczne
Porady
Czynność
Sytuacje awaryjne
Bezpieczeństwo

Czynność
Wymiana baterii Rys. 135
Kluczyk samochodowy: otwiera-
nie pokrywy baterii. Rys. 136
Kluczyk samochodowy: wyjmowa-
nie baterii. SEAT zaleca wymianę baterii w specjalis-
tycznym warsztacie.
Bateria znajduje się w tylnej części kluczy-
ka, pod wieczkiem. Wymiana baterii
● Rozłożyć trzpień kluczyka ››› strona 135.
● Otworzyć wieczko w tylnej części kluczy-
ka ›››

rys. 135 wysuwając je w kierunku
wskazanym przez strzałkę ››› .
● Wyjąć baterię przy pomocy cienkiego na-
rzędzia ›››

rys. 136 .
● Umieścić nową baterię w komorze, wcis-
kając ją w sposób pokazany na ›››

rys. 136
w kierunku przeciwnym do strzałki ››› .
● Dopasować wieczko wg wskazania
›› ›

rys. 135 , wciskając je w obudowę klu-
czyka w kierunku przeciwnym do strzałki,
do momentu, gdy zatrzaśnie się z kliknię-
ciem. OSTROŻNIE
● W razie niepoprawnej wymiany baterii
może nastąpić uszkodzenie kluczyka.
● Stosowanie niewłaściwych baterii mo-
że spowodować uszkodzenie kluczyka.
Dlatego należy zawsze wymieniać zużytą
baterię na nową o tym samym napięciu,
rozmiarach i specyfikacji.
● Przy umieszczaniu baterii należy
sprawdzić, czy polaryzacja jest właści-
wa. Informacja dotycząca środowiska
Utylizacja baterii powinna następować
we właściwy sposób, z poszanowaniem
środowiska. Synchronizacja kluczyka z pilo-
tem
Jeżeli po wymianie baterii nadal nie można
odryglować ani zaryglować drzwi za pomo-
cą pilota, konieczna jest jego powtórna
synchronizacja.
Gdy samochód jest otwarty:
–
Nacisnąć przycisk  2
››› rys. 133 na
pilocie.
– Następnie zamknąć samochód, używając
trzpienia kluczyka, w ciągu jednej minu-
ty.
Gdy samochód jest zamknięty: – Nacisnąć przycisk  1
›› › rys. 133
na
pilocie.
– Następnie zamknąć samochód, używając
trzpienia kluczyka, w ciągu jednej minu-
ty.
Wielokrotne naciskanie przycisku  z od-
ległości przekraczającej zasięg działania
pilota może spowodować, że samochodu
nie będzie można otworzyć ani zamknąć
przy użyciu pilota. Kluczyk z pilotem będzie
musiał zostać poddany ponownemu pro-
gramowaniu.
136

Otwieranie i zamykanie
Zapasowe kluczyki z pilotem zdalnego ste-
rowania są dostępne w Centrum Serwiso-
wym, które dopasowuje je do systemu
ryglowania samochodu.
Dopuszczalne jest używanie maksymalnie
pięciu kluczyków z pilotem.
Centralny zamek
Opis Należy uważnie zapoznać się z informa-
cjami dodatkowymi
›› ›
 strona 15.
System centralnego zamka pozwala na
równoczesne ryglowanie wszystkich drzwi
oraz pokrywy bagażnika, za pomocą jedne-
go przycisku.
Centralny zamek można uruchomić przy
użyciu jednej z następujących opcji:
● kluczykiem, poprzez wsunięcie go w za-
mek w drzwiach kierowcy i przekręcenie
we właściwym kierunku. W zależności od
wersji samochodu, nastąpi odryglowanie
zamków wszystkich drzwi lub tylko drzwi
kierowcy. Zamknięcie samochodu kluczy-
kiem spowoduje zaryglowanie zamków
wszystkich drzwi.
● przyciskiem zamka centralnego w ka-
binie pojazdu ›››

strona 139 . ●
pilotem radiowym zdalnego sterowa-
nia, wykorzystując przyciski kluczyka
›››

strona 135 .
Bezpieczeństwo pojazdu zapewniają na-
stępujące funkcje: System blokady bezpieczeństwa „Sa-
fe*“
Selektywny* system odryglowujący
System samoczynnej blokady zapo-
biegający niezamierzonemu odryglo-
waniu zamków
Automatyczny system ryglowania i od-
ryglowania zamków uzależniony od
prędkości*
System odryglowania awaryjnego
Odryglowanie samochodu* Nacisnąć przycisk  ››› rys. 133 na pi-
locie, aby odryglować wszystkie drzwi
i pokrywę bagażnika.
Ryglowanie samochodu* Nacisnąć przycisk  ››› rys. 133 na pi-
locie, aby zaryglować wszystkie drzwi i
pokrywę bagażnika lub przekręcić klu-
czyk w drzwiach, aby zaryglować
wszystkie drzwi i pokrywę bagażnika.
–
–
–
–
–
–
– UWAGA
● Nieostrożne ryglowanie samochodu
lub bez dostatecznej widoczności może
być przyczyną obrażeń, szczególnie w
przypadku dzieci.
● Ryglując samochód nie wolno pozos-
tawiać w nim dzieci bez opieki, ponieważ
udzielanie ewentualnej pomocy z zew-
nątrz będzie wówczas utrudnione.
● Ryglowanie drzwi zapobiega wtargnię-
ciu do środka osób niepożądanych, np.
gdy pojazd stoi na światłach. Informacja
W celu zabezpieczenia przed kradzieżą
tylko drzwi kierowcy są wyposażone w
zamek bębenkowy. „Safe“ System blokady bezpie-
czeństwa*
System ten jest rozwiązaniem służącym
zabezpieczeniu przed kradzieżą i obejmuje
podwójny zamek blokujący drzwi oraz funk-
cję ochrony bagażnika zapobiegającą wła-
maniu.
Włączanie
System „Safe“ włącza się przy ryglowaniu
samochodu za pomocą kluczyka lub pilota.
»
137
Dane techniczne
Porady
Czynność
Sytuacje awaryjne
Bezpieczeństwo

Czynność
Aby uruchomić system kluczykiem, należy
przekręcić go w zamku w tym samym kie-
runku, co przy zamykaniu.
Aby uruchomić system pilotem, należy na-
cisnąć jednokrotnie przycisk  na pilocie.
Po uruchomieniu systemu nie jest możliwe
otwieranie drzwi z zewnątrz ani od wew-
nątrz. Nie można też otworzyć pokrywy ba-
gażnika. Nie działa przycisk centralnego
zamka.
Przy wyłączonej stacyjce uruchomienie
blokady „Safe“ jest sygnalizowane na tabli- cy rozdzielczej.
W yłączenie
Należy przekręcić kluczyk w zamku dwu-
krotnie w tym samym kierunku, co przy za-
mykaniu.
Aby uruchomić system przy użyciu pilota,
należy dwukrotnie nacisnąć przycisk ryglo-
wania 
w czasie krótszym niż 5 sekund.
Wyłączenie systemu „Safe“ oznacza rów-
nież wyłączenie alarmu czujnika objętoś-
ciowego.
Gdy system „Safe“ jest wyłączony, drzwi
można otworzyć od wewnątrz, ale nie od
zewnątrz.
Zob. „System selektywnego otwierania
drzwi*“ „Safe“ - status systemu
W drzwiach kierowcy znajduje się dioda
ostrzegawcza widoczna z zewnątrz, poka-
zująca stan systemu „Safe“.
Miganie diody oznacza, że system „Safe“
jest włączony
. We wszystkich samocho-
dach lampka będzie migać do momentu
odryglowania samochodu, niezależnie od
tego czy jest on wyposażony w alarm czy
nie.
Do zapamiętania:
System Safe włączony, z alarmem lub
bez: lampka ostrzegawcza miga ciągle.
System Safe wyłączony bez alarmu:
lampka ostrzegawcza pozostaje wyłączo-
na.
System Safe wyłączony z alarmem:
lampka ostrzegawcza pozostaje wyłączo-
na. UWAGA
Po uruchomieniu blokady bezpieczeń-
stwa „Safe“ nikt nie powinien pozostać
wewnątrz samochodu, ponieważ w sy-
tuacji zagrożenia, otwarcie drzwi nie bę-
dzie możliwe ani od środka, ani z zew-
nątrz, co utrudni udzielenie pomocy z
zewnątrz. Istnieje zagrożenie życia. W
sytuacji zagrożenia pasażerowie mogli-
by zostać uwięzieni wewnątrz pojazdu. Selektywne odblokowanie*
System ten pozwala na odryglowanie tylko
drzwi kierowcy lub wszystkich drzwi samo-
chodu.
Przycisk otwierania zamka w drzwiach
kierowcy.
Otworzyć jeden raz. Należy w tym celu
użyć kluczyka lub pilota.
Po włożeniu kluczyka do zamka należy
przekręcić go jeden raz w kierunku zamy-
kania. Drzwi kierowcy nie zostaną objęte
działaniem systemu „Safe

“ i pozostaną nie-
zaryglowane. W samochodach wyposażo-
nych w alarm należy zapoznać się z roz-
działem dotyczącym Systemu Alarmu Anty-
kradzieżowego ››› strona 144 .
Na pilocie nacisnąć jednokrotnie przycisk
odryglowania . System „Safe“ całego sa-
mochodu zostaje wyłączony, odryglowane
są tylko drzwi kierowcy i wyłączony jest za-
równo alarm jak i dioda ostrzegawcza.
Odryglowanie wszystkich drzwi i bagaż-
nika
Aby odryglować zamki wszystkich drzwi i
bagażnika, należy dwukrotnie nacisnąć
przycisk odryglowania 
na pilocie.
Przycisk należy nacisnąć dwukrotnie w cią-
gu 5 sekund, aby wyłączyć system „Safe“
w całym samochodzie, odryglować zamki
138

Otwieranie i zamykanie
wszystkich drzwi i umożliwić korzystanie z
bagażnika. Dioda ostrzegawcza i alarm
(dotyczy tylko samochodów wyposażonych
w system alarmowy) są wyłączone.
Otwieranie bagażnika
Zob. ›››
 strona 16.
System samoczynnej blokady za-
pobiegający niezamierzonemu od-
ryglowaniu zamków Jest to zabezpieczenie antykradzieżowe,
które zapobiega przypadkowemu odryglo-
waniu samochodu.
Jeśli w odryglowanym samochodzie w cią-
gu około 30 sekund nie zostaną otwarte
żadne drzwi (ani pokrywa bagażnika), sa-
mochód zostaje ponownie automatycznie
zaryglowany.
Automatyczny system ryglujący i
odryglowujący* Jest to system zabezpieczenia, które unie-
możliwia dostęp do pojazdu z zewnątrz,
gdy pojazd jest uruchomiony (na przykład,
po zatrzymaniu się przed skrzyżowaniem z
sygnalizacją świetlną). Ryglowanie
Drzwi zostają zaryglowane automatycznie
po przekroczeniu prędkości 15 km/h. Po-
krywa bagażnika rygluje się automatycznie
po przekroczeniu prędkości 6 km/h.
Zatrzymanie samochodu i otwarcie drzwi, a
następnie ponowne ruszenie i przekrocze-
nie wymienionej wyżej prędkości spowodu-
je ponowne zaryglowanie wszystkich drzwi.
Odryglowanie
Po wyjęciu kluczyka ze stacyjki samochód
wraca do stanu sprzed samoczynnego za-
ryglowania.
Każde drzwi można niezależnie odbloko-
wać od wewnątrz (na przykład gdy pasażer
wychodzi z samochodu).
Aby to zrobić, wy-
starczy użyć dźwigni wewnątrz drzwi. UWAGA
Podczas jazdy nie wolno używać klamek
drzwi, ponieważ drzwi otworzą się. Informacja
Jeśli poduszki powietrzne zostaną wy-
zwolone podczas wypadku, pojazd zos-
tanie odblokowany, z wyjątkiem bagażni-
ka. Istnieje możliwość zaryglowania sa-
mochodu od środka za pomocą central-
nego zamka, po wyłączeniu i powtórnym
włączeniu stacyjki. Przycisk centralnego zamka*
Rys. 137
Przycisk centralnego zamka. Należy uważnie zapoznać się z informa-
cjami dodatkowymi
›› ›

 strona 15
Przycisk zamka centralnego umożliwia za-
blokowanie lub odblokowanie pojazdu od
wewnątrz.
Przycisk zamka centralnego działa również
przy wyłączonej stacyjce, o ile nie jest włą-
czony system blokady bezpieczeństwa „sa-
fe“.
Przy ryglowaniu pojazdu przyciskiem za-
mka centralnego należy pamiętać o nastę-
pujących kwestiach:
● Ryglowanie drzwi i pokrywy bagażnika
uniemożliwia dostęp do samochodu z zew-
nątrz (ze względów bezpieczeństwa, np.
podczas zatrzymania się na światłach). »
139
Dane techniczne
Porady
Czynność
Sytuacje awaryjne
Bezpieczeństwo

Czynność
● Zaryglowanie drzwi kierowcy jest niemoż-
liwe, jeśli są one nadal otwarte. Pozwala to
uniknąć sytuacji pozostawienia kluczyka
wewnątrz samochodu.
● Wszystkie drzwi samochodu można zary-
glować oddzielnie od wewnątrz. W tym ce-
lu pociągnąć za klamkę jednokrotnie. UWAGA
● W zaryglowanym samochodzie mogą
zostać uwięzione dzieci i osoby niepeł-
nosprawne.
● Kilkukrotne naciśnięcie przycisku cen-
tralnego zamka spowoduje, że przycisk
na kilka sekund przestanie działać. W ta-
kim wypadku możliwe będzie jedynie od-
ryglowanie samochodu, który wcześniej
został zaryglowany. Po kilku sekundach
centralny zamek powróci do normalnego
działania.
● Przycisk centralnego zamka nie działa,
gdy samochód jest zaryglowany od zew-
nątrz (przy użyciu pilota lub kluczyka). Informacja
● Samochód zaryglowany, przycisk 
.
● Samochód odryglowany, przycisk . Powiązane filmy Keyless
Rys. 138
Komfort Rys. 139
Technologia Odryglowanie i ryglowanie samo-
chodu z funkcją Keyless
* Rys. 140
Ryglowanie i blokowanie zapłonu
przy użyciu funkcji Keyless: W pobliżu sa-
mochodu. Rys. 141
Ryglowanie i blokowanie zapłonu
przy użyciu systemu Keyless: powierzchnia
aktywna czujnika A do odryglowania wew-
nątrz klamki i powierzchnia czujnika B do
ryglowania na zewnątrz klamki. 140

Otwieranie i zamykanie
W zależności od wyposażenia danego mo-
delu, samochód może być wyposażony w
system Keyless.
Keyless to system ryglowania i blokady za-
płonu bez użycia kluczyka, za pomocą któ-
rego otwiera się i zamyka samochód bez
czynnego użycia kluczyka. Do tego celu
wystarczy obecność aktywnego kluczyka w
obszarze wykrywanym przez czujnik miejs-
ca w samochodzie ›››
rys. 140 oraz do-
tknięcie jednego z czujników na klamce
drzwi ››› rys. 141 ››› .
Odryglowanie lub zaryglowanie samocho-
du może nastąpić jedynie za pomocą drzwi
kierowcy. Kluczyk z pilotem musi się wów-
czas znajdować w promieniu ok. 1,5 metra
od klamki.
Nie ma znaczenia, czy kluczyk jest trzyma-
ny w dłoni, znajduje się w kieszeni lub w
torbie.
Po zaryglowaniu drzwi nie można ich od
razu otworzyć. Pozwala to upewnić się, że
drzwi są zamknięte prawidłowo.
W edług uznania, można przy otwieraniu
samochodu odryglować wyłącznie

drzwi
kierowcy, drzwi po stronie odryglowywanej
lub cały samochód. Jest to możliwe w sa-
mochodach z systemem informowania kie-
rowcy ›››
 strona 34
. Informacje ogólne
Jeżeli w pobliżu samochodu znajdzie się
aktywny kluczyk
›››

rys. 140 , system
Keyless umożliwia dostęp do samochodu z
chwilą dotknięcia powierzchni czujnika na
klamce drzwi kierowcy. Wówczas bez
czynnego użycia kluczyka dostępne będą
następujące funkcje:
● Wsiadanie Keyless: odryglowanie samo-
chodu za pomocą klamki drzwi kierowcy
lub czujnika dotykowego /klamki na pokry-
wie bagażnika.
● Wysiadanie Keyless: ryglowanie samo-
chodu za pomocą czujnika na klamce drzwi
kierowcy.
● Przycisk startowy: rozruch silnika bez
użycia kluczyka, za pomocą przycisku star-
towego ›

››
strona 187 .
Centralny zamek i systemy ryglowania
działają na tej samej zasadzie jak normalny
system ryglowania zamków. Zmienia się
tylko forma sterowania.
Odryglowanie samochodu potwierdza dwu-
krotne mignięcie kierunkowskazów, nato-
miast zaryglowanie - pojedyncze mignięcie.
Jeżeli samochód zostanie zaryglowany, a
następnie wszystkie drzwi oraz pokrywa
bagażnika zostaną zamknięte, zaś ostatnio
używany kluczyk zostanie w środku i żaden
kluczyk nie będzie znajdował się na zew-
nątrz, samochód nie zarygluje się natych-miast. Wszystkie kierunkowskazy samo-
chodu migną czterokrotnie
. Samochód za-
rygluje się z powrotem po kilku sekundach,
jeśli nie zostaną otwarte żadne drzwi ani
pokrywa bagażnika.
Jeśli po odryglowaniu samochodu nie zos-
taną otwarte żadne drzwi ani pokrywa ba-
gażnika, po kilku sekundach automatycznie
nastąpi ponowne zaryglowanie.
Odryglowanie i otwieranie drzwi (Wsia-
danie Keyless)
● Chwycić za klamkę drzwi kierowcy. Wów-
czas następuje kontakt z powierzchnią
czujnika ›››

rys. 141 A (strzałka) na klam-
ce i samochód odryglowuje się.
● Otworzyć drzwi.
W samochodach z selektywnym otwiera-
niem drzwi lub z konfiguracją systemu mul-
timedialnego, dwukrotne pociągnięcie za
klamkę odrygluje wszystkie drzwi.
W samochodach bez blokady bezpie-
czeństwa „Safe“ : zamykanie i ryglowa-
nie drzwi (Wysiadanie Keyless) ● W yłączyć zapłon.
● Zamknąć drzwi kierowcy

.
● Dotknąć (jednokrotnie ) powierzchni czuj-
nika ryglowania B (strzałka) na klamce
drzwi kierowcy. Drzwi muszą być przy tym zamknięte. »
141
Dane techniczne
Porady
Czynność
Sytuacje awaryjne
Bezpieczeństwo

Czynność
W samochodach z blokadą bezpieczeń-
stwa „Safe“ : zamykanie i ryglowanie
drzwi (Wysiadanie Keyless)
● W yłączyć zapłon.
● Zamknąć drzwi kierowcy
.
● Dotknąć (jednokrotnie ) powierzchni czuj-
nika ryglowania B (strzałka) na klamce
drzwi kierowcy. Samochód rygluje się za pomocą blokady bezpieczeństwa „Safe“
›

›› strona 137. Drzwi muszą być przy tym
zamknięte.
● Dotknąć (dwukrotnie ) powierzchni czujni-
ka B (strzałka) na klamce drzwi kierowcy,
aby zaryglować samochód bez uruchamia-
nia systemu „Safe“ ›››

strona 137.
Ryglowanie i odryglowanie pokrywy ba-
gażnika
Przy otwieraniu zaryglowanego pojazdu tyl-
na pokrywa odryglowuje się automatycz-
nie, jeśli w pobliżu znajduje się aktywny
kluczyk ››› rys. 140.
Otworzyć lub zamknąć pokrywę bagażnika
normalnie .
Po zatrzaśnięciu pokrywa zarygluje się au-
tomatycznie. Jeżeli odryglowano cały sa-
mochód, tylna pokrywa nie zarygluje się
automatycznie po zamknięciu. Ryglowanie samochodu za pomocą dru-
giego kluczyka
Jeżeli samochód zostanie zaryglowany z
zewnątrz kluczykiem, podczas gdy w środ-
ku znajduje się inny kluczyk, wówczas klu-
czyk zamknięty w środku zostaje zabloko-
wany i nie można nim uruchomić silnika
›››

strona 183. Aby dokonać rozruchu sil-
nika, należy wcisnąć przycisk  na kluczy-
ku wewnątrz samochodu.
Automatyczne wyłączanie czujników
Jeżeli samochód nie jest zamykany i otwie-
rany przed długi okres czasu, czujniki zbli-
żeniowe w drzwiach pasażera są automa-
tycznie wyłączane.
Jeżeli zewnętrzny czujnik na klamce drzwi
jest często włączany w niecodzienny spo-
sób podczas gdy samochód jest zaryglo-
wany (np. przez ocierające się o niego ga-
łęzie), wszystkie czujniki zbliżeniowe zosta-
ją na jakiś czas wyłączone.
Czujniki zostaną włączone ponownie:
● Po jakimś czasie.
● LUB: jeśli samochód został odryglowany
przyciskiem  na kluczyku.
● LUB: jeśli pokrywa bagażnika zostanie
otwarta.
● LUB: jeśli samochód zostanie ręcznie
odryglowany za pomocą kluczyka. Funkcja tymczasowego odłączenia sys-
temu Keyless
Należy wykonać określoną sekwencję
czynności, aby tymczasowo wyłączyć sys-
tem Keyless. Zaryglować samochód klu-
czykiem. W ciągu następnych 5 sekund na-
leży wykonać kolejną czynność ryglowania
za pomocą czujnika na klamce drzwi.
Jeżeli druga czynność zostanie wykonana
po upływie 5 sekund od zaryglowania sa-
mochodu za pomocą kluczyka,
nie będzie
możliwe odłączenie systemu Keyless.
Po tymczasowym odłączeniu systemu Key-
less samochód można odryglować wyłącz-
nie za pomocą kluczyka. System Keyless
zostanie ponownie włączony po odryglowa-
niu pojazdu.
Funkcje Komfort
Aby zamknąć wszystkie elektrycznie stero-
wane szyby i szyberdach za pomocą funk-
cji Komfort, należy przytrzymać przez kil-
ka sekund palec na powierzchni czujnika
ryglującego ›››
rys. 141 B (strzałka) umie-
szczonego na klamce drzwi, aż szyby się
zamkną.
To, które drzwi otwierają się poprzez do-
tknięcie czujnika w klamce drzwi, zależy od
ustawień zaprogramowanych w systemie
Easy Connect za pomocą przycisku 

 i
przycisków funkcyjnych USTA
WIENIA oraz
Otwieranie i zamykanie .
142