2019 TOYOTA RAV4 Instrukcja obsługi (in Polish)

do automatycznego wy∏àczenia. Na-
st´pnie u˝ycie peda∏u przyspieszenia
b´dzie mo˝liwe.
Ponowne w∏àczenie uk∏adu wspo-
magania hamowania podczas
parkowania (PKSB)
Aby w∏àczyç uk∏ad (PKSB), gdy zostanie
on wy∏àczony w wyniku zadzia∏ania, na-
le˝y go ponownie uruchomiç (
S. 406)
lub przycisk rozruchu prze∏àczyç w stan
OFF, a nast´pnie w stan ON. Dodatko-
wo, je˝eli w kierunku, w którym porusza
si´ samochód, nie znajduje si´ ju˝ ˝ad-
na przeszkoda lub zmieni∏ si´ kierunek
jazdy (zmiana z jazdy do przodu na co-
fanie lub z cofania na jazd´ do przodu),
uk∏ad (PKSB) zostanie automatycznie
uruchomiony ponownie.
Je˝eli na wyÊwietlaczu wielofunk-
cyjnym pojawi si´ komunikat
„Hamowanie podczas parkowania
niedost´pne” i miga lampka kon-
trolna „PKSB OFF”
Je˝eli na wyÊwietlaczu wielofunkcyj-
nym pojawi si´ ten komunikat, sygna-
lizuje, ˝e czujniki umieszczone na
przednim lub tylnym zderzaku mogà
byç brudne. Nale˝y oczyÊciç czujniki
i ich otoczenie na zderzaku.
Po od∏àczeniu i ponownym pod∏àcze-
niu akumulatora 12-woltowego mog∏a
nie zostaç wykonana kalibracja uk∏adu
(PKSB). Nale˝y wykonaç kalibracj´
uk∏adu. (
S. 409)
Je˝eli komunikat b´dzie wyÊwietlany
po wykonaniu kalibracji, nale˝y zleciç
sprawdzenie samochodu autoryzowa-
nej stacji obs∏ugi Toyoty lub innemu
specjalistycznemu warsztatowi.
Je˝eli na wyÊwietlaczu wielofunk-
cyjnym pojawi si´ komunikat
„Hamowanie podczas parkowania
niedost´pne” i „Uk∏. wspom. par-
kownia niedost´pny. WyczyÊç czuj.
uk∏adu wsp. parkowania” oraz mi-
ga lampka kontrolna „PKSB OFF”
Czujniki mogà byç pokryte lodem,
Êniegiem, brudem itp. Nale˝y usunàç
lód, Ênieg, brud itp. z czujników, aby
przywróciç normalnà prac´ uk∏adu
(PKSB). Je˝eli komunikat b´dzie wy-Êwietlany po oczyszczeniu czujników
lub jest on wyÊwietlany, gdy czujniki
sà czyste, nale˝y zleciç sprawdzenie
samochodu autoryzowanej stacji ob-
s∏ugi Toyoty lub innemu specjalistycz-
nemu warsztatowi.
Czujniki mogà byç oblodzone. Po
usuni´ciu oblodzenia, uk∏ad (PKSB)
b´dzie pracowa∏ normalnie.
Czujniki mogà byç zalewane przez
pryskajàcà wod´, np. podczas inten-
sywnego deszczu. Po zaprzestaniu
zalewania czujników uk∏ad (PKSB)
b´dzie pracowa∏ normalnie.
Po od∏àczeniu i ponownym pod∏à-
czeniu akumulatora 12-woltowego
Wymagana jest kalibracja uk∏adu
(PKSB). Aby wykonaç kalibracj´ uk∏a-
du, nale˝y jechaç prosto przez 5 se-
kund lub d∏u˝ej, z pr´dkoÊcià wi´kszà
ni˝ oko∏o 35 km/h.
Jazda
4-5. Korzystanie z funkcji wspomagajàcych prowadzenie samochodu409
4
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 409

*: W niektórych wersjach
Funkcja zadzia∏a w nast´pujàcych sytuacjach, je˝eli w kierunku, w którym
porusza si´ samochód, zostanie wykryta przeszkoda.
Podczas jazdy z ma∏à pr´dkoÊcià, gdy peda∏ hamulca zasadniczego
nie zosta∏ wciÊni´ty lub zosta∏ póêno naciÊni´ty
4104-5. Korzystanie z funkcji wspomagajàcych prowadzenie samochodu
Wspomaganie hamowania podczas parkowania
(przeszkody statyczne)*
Je˝eli czujniki wykryjà przeszkod´ statycznà, takà jak Êciana, w kie-
runku, w którym porusza si´ samochód, i uk∏ad rozpozna ryzyko
kolizji w wyniku nag∏ego ruszenia do przodu spowodowanego przy-
padkowym naciÊni´ciem peda∏u przyspieszenia, ruszenia samocho-
du w niezamierzonym kierunku spowodowanego nieprawid∏owym
po∏o˝eniem dêwigni przek∏adni nap´dowej lub podczas parkowania
oraz jazdy z ma∏à pr´dkoÊcià, uk∏ad zadzia∏a, aby zmniejszyç si∏´
i skutki zderzenia.
Przyk∏ady dzia∏ania funkcji
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 410

Peda∏ przyspieszenia zosta∏ nadmiernie wciÊni´ty
Samochód porusza si´ w niezamierzonym kierunku z powodu nie-
prawid∏owego po∏o˝enia dêwigni przek∏adni nap´dowej
S. 397
Jazda
4-5. Korzystanie z funkcji wspomagajàcych prowadzenie samochodu411
4
Rodzaje czujnikówOSTRZE˚ENIE
Aby zapewniç prawid∏owe
dzia∏anie funkcji wspomagania
hamowania podczas parkowania
(przeszkody statyczne)
Nale˝y przestrzegaç poni˝szych Êrod-
ków ostro˝noÊci dotyczàcych czujników
(
S. 397). Nieprzestrzeganie ich mo˝e
powodowaç nieprawid∏owà prac´ czuj-
ników i doprowadziç do wypadku.
Nie nale˝y modyfikowaç, rozmonto-
wywaç lub malowaç czujników.
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 411

Funkcja wspomagania hamowania
podczas parkowania (przeszkody
statyczne) b´dzie dzia∏aç, gdy
Funkcja b´dzie dzia∏aç, gdy lampka
kontrolna „PKSB OFF” nie Êwieci si´
lub nie miga (
S. 126, 127) i spe∏nione
sà wszystkie nast´pujàce warunki:
Kontrola ograniczenia mocy hybrydo-
wego uk∏adu nap´dowego
4124-5. Korzystanie z funkcji wspomagajàcych prowadzenie samochodu
OSTRZE˚ENIE
Nie nale˝y wymieniaç czujników na
inne ni˝ oryginalne.
Nie nale˝y nara˝aç czujników lub
ich okolic na silne uderzenia.
Nie nale˝y powodowaç uszkodzeƒ
czujników i zawsze utrzymywaç je
oraz zderzak w ich otoczeniu w czy-
stoÊci.
Gdy otoczenie czujnika radarowego
zostanie nara˝one na silne uderze-
nia, uk∏ad mo˝e dzia∏aç nieprawid∏o-
wo z powodu uszkodzenia czujnika.
Nale˝y zleciç sprawdzenie samo-
chodu autoryzowanej stacji obs∏ugi
Toyoty lub innemu specjalistyczne-
mu warsztatowi.
Obs∏uga zawieszenia
Nie nale˝y modyfikowaç zawieszenia,
poniewa˝ zmiany w wysokoÊci lub po-
chyleniu samochodu mogà utrudniaç
prawid∏owe wykrywanie przeszkód
przez czujniki, powodowaç brak dzia∏a-
nia lub niepotrzebne dzia∏anie uk∏adu.
Je˝eli funkcja wspomagania ha-
mowania podczas parkowania
(przeszkody statyczne) zadzia∏a
niepotrzebnie, np. na przejeê-
dzie kolejowym
Je˝eli funkcja wspomagania hamowa-
nia podczas parkowania (przeszkody
statyczne) zadzia∏a niepotrzebnie, np.
na przejeêdzie kolejowym, kontrola
uk∏adu hamulcowego zostanie wy∏à-
czona po oko∏o 2 sekundach, umo˝li-
wiajàc jazd´ i opuszczenie obszaru.
Kontrola uk∏adu hamulcowego mo˝e
zostaç przerwana równie˝ przez naci-
Êni´cie peda∏u hamulca zasadnicze-
go. Ponowne naciÊni´cie peda∏u przy-
spieszenia po wy∏àczeniu kontroli
uk∏adu hamulcowego umo˝liwi jazd´
i opuszczenie obszaru.
Uwagi dotyczàce mycia samo-
chodu
Nie kierowaç strumienia wody lub pary
w okolice czujników.
Grozi to ich uszkodzeniem.Podczas mycia samochodu nie wol-
no dopuÊciç, aby woda z myjki wy-
sokociÊnieniowej bezpoÊrednio ude-
rza∏a w czujniki lub w obszar wokó∏
nich, poniewa˝ mo˝e to spowodo-
waç ich nieprawid∏owe dzia∏anie.
Podczas czyszczenia samochodu za
pomocà pary nie nale˝y kierowaç jej
strumienia zbyt blisko czujników, po-
niewa˝ mo˝e to spowodowaç ich
uszkodzenie.
Kiedy nale˝y wy∏àczyç wspoma-
ganie hamowania podczas
parkowania
W nast´pujàcych sytuacjach nale˝y
wy∏àczyç funkcj´ wspomagania hamo-
wania podczas parkowania (przeszkody
statyczne), poniewa˝ mo˝e ona zadzia-
∏aç, mimo ˝e nie istnieje ryzyko kolizji.
Podczas sprawdzania samochodu
za pomocà rolek podwoziowych,
hamowni podwoziowej lub platformy
rolkowej.
Podczas za∏adunku samochodu na
statek, ci´˝arówk´ lub inny Êrodek
transpor tu.
Gdy zawieszenie zosta∏o zmodyfiko-
wane lub zamontowane sà opony
o niew∏aÊciwym rozmiarze.
Gdy przednia cz´Êç samochodu jest
podniesiona lub opuszczona, np.
podczas przewo˝enia baga˝u.
Gdy zamontowane jest wyposa˝enie
mogàce zas∏aniaç czujniki, takie jak
zaczep holowniczy, os∏ona zderzaka
(dodatkowa listwa ochronna itp.),
uchwyt na rower lub p∏ug Ênie˝ny.
Gdy samochód znajduje si´ w ko-
morze myjni automatycznej.
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 412

• Wspomaganie hamowania podczas
parkowania jest w∏àczone.
• Pr´dkoÊç samochodu jest mniejsza
ni˝ oko∏o 15 km/h.
• W kierunku, w którym porusza si´
samochód, znajduje si´ przeszkoda
statyczna w odleg∏oÊci od 2 do 4 me-
trów.
• Wspomaganie hamowania podczas
parkowania wykryje, ˝e w celu unik-
ni´cia kolizji wymagana jest wi´ksza
ni˝ normalnie si∏a hamowania.
Kontrola uk∏adu hamulcowego
• Dzia∏a kontrola ograniczenia mocy
hybrydowego uk∏adu nap´dowego.
• Wspomaganie hamowania podczas
parkowania wykryje, ˝e w celu unik-
ni´cia kolizji wymagane jest natych-
miastowe hamowanie.
Funkcja wspomagania hamowania
podczas parkowania (przeszkody
statyczne) przestanie dzia∏aç, gdy
Funkcja przerywa dzia∏anie, gdy wystà-
pi którykolwiek z poni˝szych warunków:
Kontrola ograniczenia mocy hybrydo-
wego uk∏adu nap´dowego
• Wspomaganie hamowania podczas
parkowania jest wy∏àczone.
• Uk∏ad wykryje, ˝e zaistnia∏a mo˝li-
woÊç unikni´cia kolizji za pomocà
normalnego hamowania.
• Przeszkoda statyczna nie znajduje
si´ ju˝ w odleg∏oÊci od 2 do 4 metrów
lub w kierunku, w którym porusza si´
samochód.
Kontrola uk∏adu hamulcowego
• Wspomaganie hamowania podczas
parkowania jest wy∏àczone.
• Up∏yn´∏y oko∏o 2 sekundy od zatrzy-
mania samochodu za pomocà kontro-
li uk∏adu hamulcowego.
• WciÊni´ty zosta∏ peda∏ hamulca za-
sadniczego po zatrzymaniu samo-
chodu za pomocà kontroli uk∏adu ha-
mulcowego.
• Przeszkoda statyczna nie znajduje
si´ ju˝ w odleg∏oÊci od 2 do 4 metrów
lub w kierunku, w którym porusza si´
samochód.Zasi´g detekcyjny funkcji wspoma-
gania hamowania podczas parko-
wania (przeszkody statyczne)
Zasi´g detekcyjny funkcji wspomagania
hamowania podczas parkowania (prze-
szkody statyczne) ró˝ni si´ od zasi´gu
detekcyjnego uk∏adu wspomagania
parkowania z czujnikami odleg∏oÊci
(
S. 401). W zwiàzku z tym, nawet
je˝eli uk∏ad wspomagania parkowania
z czujnikami odleg∏oÊci wykryje prze-
szkod´ i uruchomi ostrzeganie, funkcja
wspomagania hamowania podczas par-
kowania (przeszkody statyczne) mo˝e
nie rozpoczàç dzia∏ania.
Przeszkody, które mogà nie zostaç
wykryte przez funkcj´ wspomagania
hamowania podczas parkowania
(przeszkody statyczne)
Niektóre przeszkody, takie jak wymie-
nione poni˝ej, mogà nie byç wykrywane
przez czujniki:
Piesi.
Bawe∏niane ubrania, Ênieg lub inne
materia∏y, które s∏abo odbijajà fale
ultradêwi´kowe.
Przeszkody, które nie sà prostopad∏e
do pod∏o˝a, nie sà prostopad∏e do
kierunku jazdy samochodu, majà nie-
równomierny lub pofalowany kszta∏t.
Niskie przeszkody.
Wàskie przeszkody, takie jak przewo-
dy, ogrodzenia, liny lub znaki drogowe.
Przeszkody znajdujàce si´ bardzo
blisko zderzaka.
Przeszkody o ostrych kraw´dziach.
Wysokie przeszkody z wystajàcà
w kierunku samochodu górnà cz´Êcià.
Sytuacje, w których funkcja wspo-
magania hamowania podczas par-
kowania (przeszkody statyczne)
mo˝e nie dzia∏aç
Gdy dêwignia przek∏adni nap´dowej
znajduje si´ w po∏o˝eniu N.
Sygnalizacja ostrzegawcza uk∏adu
wspomagania parkowania z czujni-
kami odleg∏oÊci
Niezale˝nie, czy uk∏ad wspomagania
parkowania z czujnikami odleg∏oÊci jest
w∏àczony, czy wy∏àczony (
S. 398), je-
˝eli funkcja wspomagania hamowania
Jazda
4-5. Korzystanie z funkcji wspomagajàcych prowadzenie samochodu413
4
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 413

podczas parkowania (przeszkody sta-
tyczne) jest w∏àczona (
S. 406), przed-
nie i tylne czujniki wykrywajà przeszkody,
dzia∏a kontrola uk∏adu hamulcowego
oraz kontrola ograniczenia mocy hybry-
dowego uk∏adu nap´dowego i sygna∏
ostrzegawczy uk∏adu wspomagania
parkowania z czujnikami odleg∏oÊci b´-
dzie informowa∏ kierowc´ o przybli˝onej
odleg∏oÊci od przeszkody.
Sytuacje, w których funkcja wspo-
magania hamowania podczas par-
kowania (przeszkody statyczne)
mo˝e zadzia∏aç mimo braku zagro-
˝enia kolizjà
W nast´pujàcych sytuacjach funkcja
wspomagania hamowania podczas par-
kowania (przeszkody statyczne) mo˝e
zadzia∏aç, mimo ˝e nie istnieje ryzyko
kolizji.
Otoczenie samochodu
• Podczas jazdy po wàskiej drodze.
• Podczas jazdy po drodze szutrowej
lub w otoczeniu wysokiej trawy.
• Podczas jazdy na wprost baneru,
flagi, nisko opuszczonej ga∏´zi lub
podnoszonej zapory (takiej jak przed
przejazdem kolejowym, bramkami
poboru op∏at i parkingami).
• Podczas przeje˝d˝ania przez wàski
lub niski przejazd, taki jak tunel lub
metalowy most.
• Podczas parkowania równoleg∏ego.
• Gdy w nawierzchni drogi znajduje si´
koleina lub dziura.• Podczas jazdy po metalowej pokry-
wie (kratownicy), takiej jak pokrywa
studzienki kanalizacyjnej.
• Podczas jazdy na wzniesieniu.
• Gdy czujnik zostanie zalany du˝à ilo-
Êcià wody, jak podczas przeje˝d˝ania
przez zalanà drog´.
• Podczas za∏adunku samochodu na
statek, ci´˝arówk´ lub inny Êrodek
transpor tu.
• Podczas mycia w poruszajàcej si´
komorze myjni automatycznej.
• Podczas parkowania na parkingach
z windami lub parkingach wielopozio-
mowych.
• Podczas parkowania w podziemnych
parkingach.
• Gdy w nawierzchni drogi znajdujà si´
nierównoÊci (progi zwalniajàce pr´d-
koÊç, kocie oczy itp.).
• Gdy zosta∏a zmieniona wysokoÊç
samochodu.
• Podczas jazdy na wprost lub podczas
skr´tu w prawo.
• Podczas jazdy po rurkach do topienia
Êniegu.
• W pobli˝u urzàdzeƒ do wykrywania
pojazdów, takich jak np. sygnalizacja
nat´˝enia ruchu, wykrywanie korków
lub wykrywanie pustych miejsc par-
kingowych.
• Podczas jazdy przez tory kolejowe.
• Podczas jazdy w pobli˝u stalowych
przeszkód w kszta∏cie litery H.
• Je˝eli po obu stronach znajdujà si´
pojazdy lub przeszkody przypomina-
jàce pojazd.
Pogoda
• Gdy czujnik jest pokryty lodem, Ênie-
giem, brudem itp. (po oczyszczeniu
uk∏ad b´dzie pracowa∏ normalnie).
• Gdy czujnik zalewany jest wodà lub
podczas du˝ych intensywnego.
• Podczas jazdy w czasie niekorzyst-
nych warunków pogodowych, takich
jak mg∏a, opady Êniegu lub burza pia-
skowa.
• Gdy wieje silny wiatr.
Inne êród∏a fal ultradêwi´kowych
• Gdy w pobli˝u emitowane sà fale ul-
tradêwi´kowe, np. odg∏osy klaksonów
samochodowych, silników motocykli,
hamulców pneumatycznych du˝ych
pojazdów, pojazdów z systemami
parkowania lub inne êród∏a ha∏asu.
4144-5. Korzystanie z funkcji wspomagajàcych prowadzenie samochodu
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 414

• Gdy naklejka lub element elektronicz-
ny, taki jak podÊwietlana tablica reje-
stracyjna (zw∏aszcza fluorescencyjna),
Êwiat∏a przeciwmgielne, automatycznie
chowana antena lub bezprzewodowa
antena, umieszczone sà w pobli˝u
czujników.
Zmiany w wysokoÊci samochodu
• Gdy samochód jest znacznie prze-
chylony.
• Gdy przednia cz´Êç samochodu jest
podniesiona lub opuszczona, np. pod-
czas przewo˝enia baga˝u.
• Gdy ustawienie czujnika zosta∏o
zmienione w wyniku kolizji lub innego
uderzenia.
Sytuacje, w których funkcja wspo-
magania hamowania podczas par-
kowania (przeszkody statyczne)
mo˝e nie dzia∏aç prawid∏owo
W nast´pujàcych sytuacjach funkcja
wspomagania hamowania podczas par-
kowania (przeszkody statyczne) mo˝e
nie dzia∏aç prawid∏owo.
Pogoda
• Gdy czujnik lub jego otoczenie jest
bardzo goràce lub bardzo zimne.
• Gdy wieje silny wiatr.
• Gdy czujnik jest pokryty lodem, Ênie-
giem, brudem itp. (po oczyszczeniu
uk∏ad b´dzie pracowa∏ normalnie).
• Gdy czujnik zalewany jest wodà lub
podczas intensywnego deszczu.
• Podczas jazdy w czasie niekorzyst-nych warunków pogodowych, takich
jak mg∏a, opady Êniegu lub burza
piaskowa.
• Gdy czujnik jest zamarzni´ty (po
usuni´ciu oblodzenia uk∏ad b´dzie
pracowa∏ normalnie.)
Otoczenie samochodu
• Gdy przeszkoda, który nie mo˝e byç
wykryta, znajduje si´ pomi´dzy sa-
mochodem a wykrywanà przeszkodà.
• Gdy jakiÊ obiekt, taki jak samochód,
motocykl, rower lub pieszy, przetnie
drog´ przed samochodem lub pojawi
si´ z boku.
• Podczas zbli˝ania si´ do wysokiego
lub zakrzywionego kraw´˝nika.
• Podczas jazdy po mocno wyboistej,
pochy∏ej, ˝wirowej lub trawiastej na-
wierzchni.
• Gdy przeszkoda znajduje si´ zbyt
blisko czujników.
Inne êród∏a fal ultradêwi´kowych
• Gdy w pobli˝u emitowane sà fale ul-
tradêwi´kowe, np. odg∏osy klaksonów
samochodowych, silników motocykli,
hamulców pneumatycznych du˝ych
pojazdów, pojazdów z systemami
parkowania lub inne êród∏a ha∏asu.
• Gdy naklejka lub element elektronicz-
ny, taki jak podÊwietlana tablica reje-
stracyjna (zw∏aszcza fluorescencyjna),
Êwiat∏a przeciwmgielne, automatycznie
chowana antena lub bezprzewodowa
antena, umieszczone sà w pobli˝u
czujników.
Zmiany w wysokoÊci samochodu
• Gdy samochód jest znacznie prze-
chylony.
• Gdy przednia cz´Êç samochodu jest
podniesiona lub opuszczona, np. pod-
czas przewo˝enia baga˝u.
• Gdy ustawienie czujnika zosta∏o
zmienione w wyniku kolizji lub innego
uderzenia.
• Gdy zamontowane jest wyposa˝enie
mogàce zas∏aniaç czujniki, takie jak
zaczep holowniczy, os∏ona zderzaka
(dodatkowa listwa ochronna itp.),
uchwyt na rower lub p∏ug Ênie˝ny.
• Gdy zawieszenie zosta∏o zmodyfiko-
wane lub zamontowane sà opony
o niew∏aÊciwym rozmiarze.
• Gdy czujnik zosta∏ pomalowany lub
zosta∏a na niego przyklejona naklejka.
Jazda
4-5. Korzystanie z funkcji wspomagajàcych prowadzenie samochodu415
4
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 415

*: W niektórych wersjach
Funkcja zadzia∏a w nast´pujàcych sytuacjach, je˝eli w kierunku, w którym
porusza si´ samochód, zostanie wykryty pojazd.
Podczas cofania zbli˝a si´ pojazd i peda∏ hamulca zasadniczego
nie zosta∏ wciÊni´ty lub zosta∏ póêno naciÊni´ty
S. 391
4164-5. Korzystanie z funkcji wspomagajàcych prowadzenie samochodu
Wspomaganie hamowania podczas parkowania (ruch
poprzeczny z ty∏u)*
Je˝eli tylny czujnik radarowy wykryje pojazd zbli˝ajàcy si´ z prawej
lub lewej strony z ty∏u samochodu i uk∏ad rozpozna wysokie ryzyko
kolizji, funkcja b´dzie sterowaç uk∏adem hamulcowym, aby zmniej-
szyç prawdopodobieƒstwo zderzenia.
Przyk∏ady dzia∏ania funkcji
Rodzaje czujnikówOSTRZE˚ENIE
Aby zapewniç prawid∏owe dzia-
∏anie funkcji wspomagania ha-
mowania podczas parkowania
(ruch poprzeczny z ty∏u)
Nale˝y przestrzegaç poni˝szych Êrod-
ków ostro˝noÊci dotyczàcych tylnych
czujników radarowych (
S. 391). Nie-
przestrzeganie ich mo˝e powodowaç
nieprawid∏owà prac´ czujników i do-
prowadziç do wypadku.
Nie nale˝y modyfikowaç, rozmonto-
wywaç lub malowaç tylnych czujni-
ków radarowych.
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 416