2017 JEEP GRAND CHEROKEE Instrukcja obsługi (in Polish)

OSTRZEŻENIE!
W niektórych sytuacjach system wspo-
magania ruszania pod górę (HSA) nie
uruchomi się i pojazd może nieco stoczyć
się do tyłu, jeśli stoi na wzniesieniu o ma-
łym nachyleniu, jest załadowany lub ho-
luje przyczepę. Układ HSA w żadnym wy-
padku nie zwalnia kierowcy z obowiązku
aktywnego kierowania pojazdem. Na kie-
rowcy spoczywa pełna odpowiedzialność
za uważne obserwowanie dystansu
względem innych pojazdów, pieszych
i obiektów. Kierowca jest przede wszyst-
kim odpowiedzialny za bezpieczne hamo-
wanie pojazdu, niezależnie od warunków
panujących na drodze. Aby zachować
pełne panowanie nad pojazdem i zapew-
nić bezpieczeństwo, kierowca musi być
skoncentrowany na drodze. Nieprze-
strzeganie powyższych zaleceń może
być przyczyną wypadku lub poważnych
obrażeń.
Wyłączanie i włączanie układu HSA
Można ją włączyć lub wyłączyć. Aby zmienić
ustawienie, należy wykonać poniższe czyn-
ności:
• Więcej informacji dotyczących wyłącze-
nia układu HSA na wyświetlaczu zestawu
wskaźników znajduje się w części „Wy-
świetlacz zestawu wskaźników” w roz-
dziale „Prezentacja deski rozdzielczej”.
• W przypadku wyłączania układu HSA za
pomocą ekranu ustawień systemu
Uconnect, należy zapoznać się z częścią
„Ustawienia Uconnect” w rozdziale
„Multimedia”.
Jeśli pojazd nie jest wyposażony w wyświet-
lacz zestawu wskaźników, należy wykonać
następujące czynności:
1. Ustawić kierownicę w położeniu central-
nym (przednie koła pojazdu ustawione na
wprost).
2. Ustawić dźwignię zmiany biegów w poło-
żeniu P.
3. Zaciągnąć hamulec postojowy.
4. Uruchomić silnik.5. Obrócić kierownicę o nieco ponad pół
obrotu w lewo.
6. Nacisnąć wyłącznik układu ESC (w dol-
nym rzędzie przycisków, pod elementami
sterującymi klimatyzacją) cztery razy
w ciągu 20 sekund. Lampka sygnalizu-
jąca wyłączenie układu ESC powinna
mignąć dwa razy.
7. Ustawić ponownie kierownicę w położe-
niu wyprostowanym, następnie obrócić ją
o nieco ponad pół obrotu w prawo.
8. Przestawić wyłącznik zapłonu w położe-
nie OFF, a następnie ponownie w położe-
nie ON. Jeśli opisana lista czynności zo-
stała wykonana prawidłowo, lampka
sygnalizująca wyłączenie układu ESC
mignie kilka razy, aby potwierdzić wyłą-
czenie układu HSA.
9. Aby przywrócić poprzednie ustawienie
układu, wykonać ponownie opisaną
procedurę.
103

Holowanie z układem HSA
Układ HSA ogranicza staczanie się pojazdu
do tyłu podczas holowania przyczepy.
OSTRZEŻENIE!
• W przypadku korzystania z układu ste-
rującego hamulcami przyczepy moż-
liwe jest sterowanie włączaniem i wyłą-
czaniem hamulców przyczepy za
pomocą czujnika położenia pedału ha-
mulca. Kiedy pedał hamulca zostanie
zwolniony, siła hamowania może oka-
zać się zbyt mała, aby utrzymać pojazd
wraz z przyczepą na pochyłości. Aby
uniknąć stoczenia pojazdu z pochyłości
w momencie ruszania, należy ręcznie
uruchomić hamulec przyczepy albo
zwiększyć ciśnienie w układzie hamul-
cowym przed zwolnieniem pedału ha-
mulca.
• Układ HSA nie pełni funkcji hamulca
postojowego. Przed wyjściem z po-
jazdu należy zawsze zaciągnąć hamu-
lec postojowy z pełną siłą. Pamiętać
OSTRZEŻENIE!
również o pozostawieniu dźwigni
zmiany biegów w położeniu P.
• Nieprzestrzeganie powyższych zale-
ceń może być przyczyną wypadku lub
poważnych obrażeń.
Układ kontroli trakcji (TCS)
Układ ten monitoruje poślizg każdego koła
napędowego. W przypadku wykrycia po-
ślizgu koła lub kół układ TCS uruchamia
odpowiednie hamulce i/lub obniża moc sil-
nika w celu zapewnienia lepszego przyspie-
szenia i poprawy stabilności. Układ elektro-
nicznej kontroli przyczepności dla czterech
kół (BLD), będący funkcją układu TCS,
działa podobnie do mechanizmu różnico-
wego o kontrolowanym poślizgu — kontro-
luje poślizg kół na osiach napędowych. Jeśli
jedno z kół na osi napędowej kręci się szyb-
ciej niż drugie, układ przyhamowuje ślizga-
jące się koło. Pozwala to na przekazanie
większego momentu obrotowego silnika nakoło, które nie ma poślizgu. Układ BLD może
działać nawet wtedy, gdy układy TCS i ESC
pracują w trybie ograniczonej funkcjonalno-
ści.
Elektroniczny układ stabilizacji toru
jazdy (ESC)
Układ ten poprawia kontrolę i stabilność kie-
runkową w różnych warunkach jazdy. Układ
ESC dokonuje korekty nadsterowności lub
podsterowności, przyhamowując odpowied-
nie koło lub koła pojazdu. Działanie ma na
celu przeciwdziałanie zjawisku nadsterow-
ności lub podsterowności. W celu utrzyma-
nia pojazdu na żądanej ścieżce może rów-
nież być ograniczana moc silnika.
Układ ESC wykorzystuje czujniki zamonto-
wane w pojeździe do ustalania zamierzo-
nego przez kierowcę toru jazdy i porównuje
go z rzeczywistym torem jazdy. Gdy rzeczy-
wisty tor jazdy nie zgadza się z torem zamie-
rzonym, układ ESC włącza hamulec odpo-
wiedniego koła, przeciwdziałając w ten
sposób nadsterowności lub podsterowności.
BEZPIECZEŃSTWO
104

• Nadsterowność — wtedy, gdy pojazd
skręca bardziej niż wynika to z położenia
kierownicy.
• Podsterowność — wtedy, gdy pojazd
skręca mniej niż wynika to z położenia
kierownicy.
Lampka sygnalizująca usterkę/działanie
układu ESC na zestawie wskaźników za-
czyna migać, jak tylko opony tracą przyczep-
ność i następuje aktywacja układu ESC.
Lampka sygnalizująca włączenie/usterkę
układu ESC miga również, gdy uaktywnia się
układ TCS. Jeśli lampka sygnalizująca
usterkę/działanie układu ESC miga podczas
przyspieszania, zmniejszyć nacisk na pedał
przyspieszenia i wcisnąć go tylko w minimal-
nym wymaganym stopniu. Prędkość i styl
jazdy należy dostosowywać do panujących
warunków drogowych.
OSTRZEŻENIE!
• Układ stabilizacji toru jazdy (ESC) nie
może powstrzymywać praw fizyki od-
działujących na pojazd i nie może
zwiększać przyczepności ponad po-
OSTRZEŻENIE!
ziom wynikający z warunków panują-
cych na drodze. Układ ESC nie zapo-
biega kolizjom ani wypadkom wynikają-
cym z jazdy z nadmierną prędkością
w zakrętach, jazdy po zbyt śliskiej na-
wierzchni lub spowodowanych akwa-
planacją. Nie zapobiega także wypad-
kom będącym następstwem utraty
kontroli nad pojazdem z powodu złej
oceny przez kierowcę warunków panu-
jących na drodze. Jedynie zachowanie
bezpieczeństwa, koncentracja i do-
świadczenie kierowcy może zapobiec
wypadkom. Możliwości pojazdu wypo-
sażonego w układ ESC nie wolno wyko-
rzystywać w bezmyślny lub niebez-
pieczny sposób, narażając tym samym
bezpieczeństwo osób znajdujących się
w pojeździe oraz poza nim.
• Modyfikacje pojazdu lub nieprawidłowa
konserwacja mogą zmienić jego cha-
rakterystykę działania oraz negatywnie
wpłynąć na wydajność układu ESC.
Wprowadzanie zmian do układu kie-
rowniczego, zawieszenia, układu ha-
OSTRZEŻENIE!
mulcowego, rodzaju i rozmiaru opon lub
kół mogą negatywnie wpłynąć na wy-
dajność układu ESC. Nieprawidłowo
napompowane lub nierówno zużyte
opony również mogą obniżyć wydaj-
ność układu ESC. Modyfikacje pojazdu
oraz nieprawidłowa konserwacja po-
jazdu, które zmniejszają skuteczność
układu ESC, mogą zwiększyć ryzyko
utraty kontroli nad pojazdem, przewró-
cenia pojazdu, obrażeń ciała oraz
śmierci.
Tryby pracy układu ESC
UWAGA:
Zależnie od modelu i trybu działania układ
ESC może mieć wiele trybów pracy.
Układ ESC włączony
Jest to normalny tryb pracy układu ESC. Ten
tryb układu ESC jest aktywny po każdym
uruchomieniu pojazdu. Należy z niego ko-
rzystać w większości warunków jazdy. Alter-
105

natywne tryby ESC powinny być używane
z konkretnych powodów, zgodnie z opisem
w kolejnych akapitach.
Częściowe wyłączenie
Tryb „Partial Off” (Częściowe wyłączenie)
jest przeznaczony dla sytuacji, które wyma-
gają nieco ostrzejszego stylu jazdy. Ten tryb
może modyfikować aktywację progów TCS
i ESC, co pozwala na większy poślizg koła
niż normalnie dozwolony. Ten tryb może być
korzystny w przypadku ugrzęźnięcia po-
jazdu.
Aby uaktywnić tryb częściowego wyłącze-
nia, należy krótko nacisnąć przełącznik
„ESC Off” (Układ ESC wyłączony); zaświeci
się „ESC Off Indicator Light” (Lampka kon-
trolna sygnalizująca wyłączenie układu
ESC). Aby ponownie włączyć układ ESC,
należy krótko nacisnąć przełącznik „ESC
Off” (Układ ESC wyłączony) i „ESC Off Indi-
cator Light” (Lampka kontrolna sygnalizu-
jąca wyłączenie układu ESC) zgaśnie.UWAGA:
W przypadku pojazdów wyposażonych
w częściowe tryby ESC krótkie naciśnięcie
przycisku przełącza między trybami ESC.
Powrót do trybu ESC On (Układ ESC włą-
czony) może wymagać kilku krótkich naciś-
nięć przycisku.
UWAGA:
• W trybie częściowego wyłączenia funkcja
TCS układu ESC (z wyjątkiem funkcji
ograniczonego poślizgu opisywanej
w części TCS) jest wyłączona, co sygna-
lizuje zapalona lampka kontrolna wyłą-
czenia układu ESC. W trybie częścio-
wego wyłączenia funkcja ograniczenia
mocy silnika przez układ TCS nie działa,
a zaawansowane funkcje stabilizacji po-
jazdu przez układ ESC działają w ograni-
czonym zakresie.
• Układ stabilizacji przyczepy (TSC) jest
wyłączony, gdy układ ESC jest w trybie
częściowego wyłączenia.Full Off (Całkowite wyłączenie) — zależ-
nie od wyposażenia
Ten tryb przeznaczony jest wyłącznie do wy-
korzystywania podczas jazdy w terenie i nie
powinien być stosowany na drogach pub-
licznych. W tym trybie wszystkie funkcje
TCS i ESC są wyłączone. Aby przejść do
trybu Full Off (Całkowite wyłączenie), należy
nacisnąć i przytrzymać przełącznik „ESC
Off” (Układ ESC wyłączony) przez pięć se-
kund, gdy pojazd jest zatrzymany z włączo-
nym silnikiem. Po upływie pięciu sekund
włącza się sygnał dźwiękowy i zapala się
„ESC Off Indicator Light” (Lampka kontrolna
sygnalizująca wyłączenie układu ESC), a na
zestawie wskaźników wyświetlony zostanie
komunikat „ESC OFF” (Układ ESC wyłą-
czony). Aby ponownie włączyć układ ESC,
należy krótko nacisnąć przełącznik „ESC
Off” (Układ ESC wyłączony).
BEZPIECZEŃSTWO
106

UWAGA:
Układ może przełączyć się z trybu ESC „Full
Off” (Całkowite wyłączenie) na tryb „Partial
Off” (Częściowe wyłączenie), jeśli pojazd
przekroczy określoną z góry prędkość.
Kiedy prędkość jazdy spadnie poniżej okre-
ślonej z góry prędkości, to układ ESC prze-
chodzi do trybu „Full Off” (Całkowite wyłą-
czenie).
Tryb „Full Off” (Całkowite wyłączenie) może
być włączony w trybie torowym, zależnie od
wyposażenia.
Tryby ESC mogą być modyfikowane przez
tryby jazdy, zależnie od wyposażenia.
OSTRZEŻENIE!
• W trybie całkowitego wyłączenia układu
ESC funkcje redukcji momentu obroto-
wego i stabilizacji pojazdu są niedo-
stępne. Dlatego zaawansowane funk-
cje stabilizacji pojazdu przez układ ESC
są niedostępne. W przypadku gwałtow-
nego manewru układ ESC nie włączy
się i nie pomoże w ustabilizowaniu po-
jazdu. Tryb całkowitego wyłączenia
OSTRZEŻENIE!
układu ESC jest przeznaczony wyłącz-
nie do jazdy w terenie.
• Po wyłączeniu układu ESC zaawanso-
wane funkcje stabilizacji pojazdu są nie-
dostępne. W przypadku gwałtownego
manewru układ ESC nie włączy się i nie
pomoże w ustabilizowaniu pojazdu.
Tryb całkowitego wyłączenia układu
ESC jest przeznaczony wyłącznie do
jazdy w terenie.
• Układ stabilizacji toru jazdy (ESC) nie
może powstrzymywać praw fizyki od-
działujących na pojazd i nie może
zwiększać przyczepności ponad po-
ziom wynikający z warunków panują-
cych na drodze. Układ ESC nie może
zapobiegać wszystkich wypadkom,
włączając w to wypadki wynikające
z nadmiernej prędkości na zakrętach,
jazdy na zbyt śliskiej nawierzchni lub
akwaplanacji. Układ ESC nie może
także zapobiegać kolizjom.
Lampka sygnalizująca usterkę/
działanie układu ESC oraz lampka
sygnalizująca wyłączenie układu ESC
Lampka sygnalizująca
usterkę/działanie układu
ESC na zestawie wskaź-
ników zapala się po włą-
czeniu zapłonu. Powinna
zgasnąć po uruchomieniu
silnika. Jeśli lampka syg-
nalizująca usterkę/działanie układu ESC
stale świeci podczas pracy silnika, w ukła-
dzie ESC została wykryta usterka. Jeśli
lampka nadal świeci po kilkakrotnym włą-
czeniu zapłonu, a pojazd pokonał już drogę
kilku kilometrów z prędkością powyżej
48 km/h (30 mph), należy jak najszybciej
zwrócić się do autoryzowanego dealera
w celu zdiagnozowania i rozwiązania prob-
lemu.
107

Lampka sygnalizująca usterkę/działanie
układu ESC (znajdująca się na zestawie
wskaźników) zaczyna migać, jak tylko opony
tracą przyczepność i uaktywnia się układ
ESC. Lampka sygnalizująca usterkę/
działanie układu ESC miga również, gdy
uaktywnia się układ TCS. Jeśli lampka syg-
nalizująca usterkę/działanie układu ESC
miga podczas przyspieszania, zmniejszyć
nacisk na pedał przyspieszenia i wcisnąć go
tylko w minimalnym wymaganym stopniu.
Prędkość i styl jazdy należy dostosowywać
do panujących warunków drogowych.
UWAGA:
• Lampka sygnalizująca usterkę/działanie
układu ESC i lampka sygnalizująca wyłą-
czenie układu ESC zapalają się na chwilę
po każdym włączeniu zapłonu.
• Po każdym włączeniu zapłonu układ ESC
zostaje włączony, nawet jeśli został po-
przednio wyłączony.• Gdy układ ESC się uaktywnia, generuje
odgłosy brzęczenia i klikania. Jest to zja-
wisko normalne; dźwięki te wyciszą się,
gdy układ ESC przestanie być aktywny po
zakończeniu manewru, który spowodo-
wał uaktywnienie układu ESC.
Lampka kontrolna wyłą-
czenia układu ESC syg-
nalizuje, że użytkownik
wybrał tryb ograniczo-
nego działania układu
stabilizacji toru jazdy
(ESC).
Elektroniczny układ stabilizacji prze-
chyłów (ERM)
Układ ten wykrywa potencjalną możliwość
oderwania kół od nawierzchni, monitorując
ruchy kierownicy i prędkość pojazdu. Jeśli
układ ERM określi, że zmiany położenia kie-
rownicy i prędkość pojazdu są dostatecznie
duże, aby mogło nastąpić oderwanie kół od
nawierzchni, w odpowiedni sposób przyha-
mowuje pojazd oraz może zmniejszyć moc
silnika, aby ograniczyć możliwość oderwa-
nia kół od nawierzchni. Układ ERM może
jedynie zmniejszyć ryzyko oderwania kół odnawierzchni wynikającego z bardzo gwał-
townych lub dynamicznych manewrów. Nie
może zapobiegać oderwaniu kół od na-
wierzchni, które wynika z innych czynników,
takich jak warunki panujące na drodze, wy-
jechanie poza jezdnię lub uderzenie w obiekt
lub inny pojazd.
UWAGA:
Gdy układ ESC pracuje w trybie „całkowicie
wyłączonym”, układ ERM nie działa. Szcze-
gółowe informacje na temat dostępnych try-
bów układu ESC znajdują się w części
„Układ stabilizacji toru jazdy (ESC)” w tym
rozdziale.OSTRZEŻENIE!
Na możliwość oderwania kół od na-
wierzchni lub przewrócenia się pojazdu
ma wpływ wiele czynników, takich jak ob-
ciążenie pojazdu, warunki panujące na
drodze i stan nawierzchni. Układ ERM nie
może zapobiegać wszystkim sytuacjom,
w których następuje oderwanie kół od na-
wierzchni, zwłaszcza w przypadku wyje-
chania poza jezdnię lub uderzenia w inny
BEZPIECZEŃSTWO
108

OSTRZEŻENIE!
obiekt lub pojazd. Możliwości pojazdu wy-
posażonego w układ ERM nie wolno wy-
korzystywać w lekkomyślny lub niebez-
pieczny sposób, narażając tym samym
bezpieczeństwo osób znajdujących się
w pojeździe oraz poza nim.
Układ stabilizacji przyczepy (TSC)
Układ TSC wykorzystuje zamontowane
w pojeździe czujniki do wykrywania sytuacji,
w których przyczepa zbyt mocno kołysze się
na boki. W przypadku wykrycia takiej sytua-
cji układ TSC podejmuje odpowiednie dzia-
łania, mające na celu ustabilizowanie toru
jazdy przyczepy. Układ TSC uaktywnia się
automatycznie w chwili wykrycia nadmier-
nego kołysania się przyczepy.UWAGA:
Układ TSC nie może zapobiegać kołysaniu
się wszystkich rodzajów przyczep. Podczas
holowania przyczepy należy zawsze zacho-
wywać szczególną ostrożność i przestrze-
gać zaleceń dotyczących obciążenia haka
holowniczego. Więcej informacji znajduje
się w części „Holowanie przyczepy” w roz-
dziale „Uruchamianie i obsługa”.Kiedy układ
TSC jest aktywny, miga lampka sygnalizu-
jąca włączenie/usterkę układu ESC, może
nastąpić zmniejszenie mocy silnika i można
odczuć hamowanie poszczególnych kół,
mające na celu próbę ustabilizowania toru
jazdy przyczepy. Układ TSC jest wyłączony,
jeśli układ ESC znajduje się w trybie częścio-
wego lub pełnego wyłączenia.
OSTRZEŻENIE!
Jeśli układ TSC uaktywni się podczas
jazdy, należy zwolnić, zatrzymać się
w najbliższym bezpiecznym miejscu i od-
powiednio rozłożyć obciążenie przy-
czepy, aby wyeliminować zjawisko koły-
sania się przyczepy.
Układ awaryjnego hamowania (RAB)
Układ awaryjnego hamowania może skrócić
czas niezbędny do osiągnięcia pełnej siły
hamowania w sytuacjach awaryjnych. Układ
wykrywa możliwość awaryjnego hamowania
poprzez monitorowanie prędkości, z jaką
kierowca zwalnia pedał przyspieszenia.
Układ EBC przygotuje układ hamulcowy do
gwałtownego hamowania.
Układ wspomagający hamowanie
w deszczu (RBS)
Układ wspomagający hamowanie w desz-
czu zwiększa skuteczność układu hamulco-
wego podczas hamowania na mokrej na-
wierzchni. Układ cyklicznie zwiększa
ciśnienie w układzie hamulcowym, aby usu-
wać wodę i wilgoć gromadzącą się na przed-
nich tarczach hamulcowych. Układ działa
przy włączonych wycieraczkach przedniej
szyby (z małą lub duża prędkością). Kie-
rowca nie odczuwa działania układu wspo-
magającego hamowanie w deszczu. Układ
nie wymaga również żadnej obsługi ze
strony kierowcy.
109

Dynamiczne sterowanie siłą wspoma-
gania kierownicy (DST)
Dynamiczne sterowanie siłą wspomagania
kierownicy to funkcja modułu ESC i modułu
elektrycznego wspomagania kierownicy
(EPS), która dostosowuje siłę wspomagania
kierownicy w określonych okolicznościach,
gdy moduł elektroniczny ESC wykrywa nie-
stabilność pojazdu. Siła wspomagania kie-
rownicy ułatwia kierowcy odpowiednie ope-
rowanie kierownicą, co zapewnia/pozwala
utrzymać stabilność pojazdu. Jedynym obja-
wem aktywacji funkcji jest siła wywierana na
kierownicę podczas jazdy.
UWAGA:
Funkcja DST ułatwia kierowcy utrzymanie
zamierzonego toru jazdy poprzez wywiera-
nie niewielkiej siły na kierownicę. Oznacza
to, że efektywność działania funkcji DST za-
leży w dużej mierze od tego, w jaki sposób
kierowca wyczuwa siłę wywieraną na kie-
rownicę i jak na to zjawisko reaguje. Należy
podkreślić, że funkcja nie przejmuje funkcji
sterowania pojazdem i kierowca cały czas
ponosi odpowiedzialność za kierowanie po-
jazdem.
Układ asysty przy zjeżdżaniu ze
wzniesienia (HDC) — zależnie od wy-
posażenia
Układ asysty przy zjeżdżaniu ze wzniesienia
ułatwia zachowanie kontroli nad pojazdem
podczas wolnej jazdy w terenie w trybie
4WD LOW. Ten układ utrzymuje prędkość
pojazdu podczas zjeżdżania ze wzniesień
w różnym typie terenu. Układ asysty przy
zjeżdżaniu ze wzniesienia kontroluje pręd-
kość jazdy za pomocą układu hamulco-
wego.
Układ asysty przy zjeżdżaniu ze wznie-
sienia ma trzy dostępne tryby:
1. Off (Wyłączony) - funkcja nie jest włą-
czona i nie będzie uaktywniana.
2. Enabled (Włączony) - funkcja jest włą-
czona i gotowa, ale nie spełniono warun-
ków aktywacji, bądź kierowca aktywnie
uniemożliwia jej uaktywnienie, naciska-
jąc pedały hamulca i przyśpieszenia.
3. Active (Aktywny) – funkcja jest włączona
i kontroluje prędkość pojazdu.Włączanie układu HDC
Aby włączyć układ asysty przy zjeżdżaniu ze
wzniesienia, należy nacisnąć przycisk HDC.
Aktywacja układu wymaga jednak spełnie-
nia określonych warunków:
• Układ napędowy ustawiony w tryb 4WD
LOW.
• Prędkość pojazdu poniżej 8 km/h (5 mph).
• Hamulec postojowy jest wyłączony.
• Drzwi kierowcy są zamknięte.
Aktywacja układu HDC
Włączony układ asysty przy zjeżdżaniu ze
wzniesienia aktywuje się automatycznie pod-
czas zjeżdżania ze wzniesienia o określonym
kącie nachylenia. Kierowca można ustawić
zadaną prędkość dla układu HDC. Zadaną
prędkość można zmienić w dowolnym mo-
mencie za pomocą przełącznika +/- dźwigni
zmiany biegów. Poniżej znajduje się zestawie-
nie zadanych prędkości układu HDC:
Zadane prędkości docelowe układu HDC
• P = Brak zadanej prędkości. Układ HDC
może być włączony, ale nie następuje
jego aktywacja
BEZPIECZEŃSTWO
11 0