2018 JEEP GRAND CHEROKEE układ wspomagania

Funkcja wspomagania zmiany
pasa ruchu..................46
Automatyczne poziomowanie świateł
przednich — tylko w przypadku reflektorów
ksenonowych.................46
Układ oszczędzający akumulator.....46
WYCIERACZKI I SPRYSKIWACZE
PRZEDNIEJ SZYBY............47
Obsługa wycieraczek szyby przedniej . .47
Wycieraczki sterowane czujnikiem deszczu
— zależnie od wyposażenia........48
Wycieraczka/spryskiwacz tylnej szyby . .49
SPRYSKIWACZE REFLEKTORÓW . .50
ELEMENTY STEROWANIA OGRZEWA-
NIEM I KLIMATYZACJĄ.........50
Opis automatycznych elementów sterowania
ogrzewaniem i klimatyzacją.........50
Funkcje elementów sterowania
ogrzewaniem i klimatyzacją.........57Automatyczne sterowanie temperaturą
(ATC) — zależnie od wyposażenia....57
Wskazówki dotyczące obsługi.......58
SZYBY.....................59
Przełączniki szyb sterowanych
elektrycznie..................59
Funkcja automatycznego opuszczania . .60
Funkcja automatycznego podnoszenia
z zabezpieczeniem przed
przytrzaśnięciem...............60
Resetowanie automatycznego
podnoszenia..................60
Przełącznik blokowania szyb........61
Dudnienie wiatru...............61
ELEKTRYCZNIE OTWIERANY
DACH.....................62
Otwieranie...................62
Zamykanie...................62
Dudnienie wiatru...............62Urządzenie zabezpieczające przed
przytrzaśnięciem...............63
SZKLANY DACH COMMANDVIEW
Z ELEKTRYCZNIE ODSUWANĄ
ROLETĄ PRZECIWSŁONECZNĄ . . .64
Otwieranie rolety przeciwsłonecznej . . .64
POKRYWA KOMORY SILNIKA.....65
Otwieranie...................65
Zamykanie...................65
KLAPA TYLNA...............66
Otwieranie...................66
Zamykanie...................67
Klapa tylna sterowana elektrycznie —
zależnie od wyposażenia..........68
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA.......69
Gniazda zasilania...............69
POZNAWANIE POJAZDU
16

UWAGA:
Aby możliwe było wciśnięcie przełącznika
świateł przeciwmgielnych, należy najpierw
ustawić przełącznik świateł przednich w po-
łożeniu świateł postojowych lub świateł
przednich.
Kierunkowskazy
Przy przestawianiu dźwigni wielofunkcyjnej
w górę i w dół strzałki po obu stronach
ekranu zestawu wskaźników migają, sygna-
lizując prawidłowe działanie przednich i tyl-
nych kierunkowskazów.
UWAGA:
Jeśli lampka nie przestaje świecić i nie miga
lub jeśli miga bardzo szybko, należy spraw-
dzić, czy żarówka na zewnątrz pojazdu nie
jest uszkodzona. Jeśli wskaźnik nie zapala
się przy przestawianiu dźwigni, prawdopo-
dobnie uszkodzona jest żarówka wskaźnika.
Funkcja wspomagania zmiany pasa
ruchu
Pchnięcie dźwigni raz w górę lub w dół, ale
bez przekroczenia pierwszego położenia,
spowoduje trzykrotne błyśnięcie i wyłącze-
nie odpowiedniego kierunkowskazu.
Automatyczne poziomowanie świateł
przednich — tylko w przypadku
reflektorów ksenonowych
Ta funkcja zapobiega oślepianiu kierowców
pojazdów nadjeżdżających z przeciwka.
System automatycznego poziomowania
świateł przednich reguluje wysokość wiązki
świateł przednich, dostosowując ją do zmian
pochylenia wzdłużnego pojazdu.
Układ oszczędzający akumulator
Aby zapobiec skróceniu okresu eksploatacji
akumulatora, w pojeździe zastosowano
funkcję wyłączania zbędnego obciążenia
w odniesieniu do oświetlenia wewnętrznego
i zewnętrznego.
Jeśli przy wyłączonym zapłonie którekolwiek
drzwi pozostaną otwarte przez 10 minut lub
jeśli pokrętło regulacji podświetlenia pozo-stanie obrócone przez 10 minut do skraj-
nego górnego położenia, w którym włączona
jest lampka oświetlenia wnętrza, nastąpi au-
tomatyczne wyłączenie oświetlenia wnętrza.
UWAGA:
Tryb oszczędzania akumulatora zostaje
anulowany po włączeniu zapłonu.
Jeśli światła przednie pozostaną włączone
po wyłączeniu zapłonu, po upływie ośmiu
minut nastąpi automatyczne wyłączenie
świateł zewnętrznych. Jeśli światła przednie
zostaną włączone i pozostawione w stanie
włączenia przez osiem minut przy wyłączo-
nym zapłonie, nastąpi automatyczne wyłą-
czenie świateł zewnętrznych.
UWAGA:
Tryb oszczędzania akumulatora zostaje
anulowany, gdy wyłącznik zapłonu znajduje
się w położeniu OFF (wyłączony), a prze-
łącznik przednich świateł ustawiony jest
w położeniu świateł postojowych. Światła
postojowe pozostaną w tej sytuacji zapalone
i będą zużywać energię akumulatora po-
jazdu.
POZNAWANIE POJAZDU
46

macji zawartych w instrukcji obsługi, z którą
zaleca się dokładnie zapoznać dla każdego
przypadku. Należy zawsze zasięgnąć infor-
macji zawartych w tym rozdziale, jeśli wy-
stąpi wskazanie dotyczące usterki. Zapalą
się wszystkie aktywne kontrolki ostrzegaw-
cze mające zastosowanie do danego prob-
lemu. Menu kontrolne systemu może ulegać
zmianie w zależności od opcji wyposażenia
oraz bieżącego stanu pojazdu. Niektóre
kontrolki ostrzegawcze mogą się nie zapalić.
Czerwone lampki ostrzegawcze
— Lampka ostrzegawcza podu-
szek powietrznych
Lampka ta sygnalizuje awarię poduszki po-
wietrznej, natomiast po ustawieniu wyłącz-
nika zapłonu w położeniu ON/RUN (Zapłon)
lub ACC (Zasilanie akcesoriów) włącza się
na cztery do ośmiu sekund w ramach kon-
troli żarówek. W przypadku wykrycia awarii
poduszki powietrznej lampka włączy się, wy-
dając pojedynczy sygnał dźwiękowy, i pozo-
stanie włączona do momentu usunięcia
problemu. Jeśli lampka nie włącza się pod-czas rozruchu, pozostaje włączona lub włą-
cza się podczas jazdy, należy jak najszybciej
zlecić sprawdzenie układu u autoryzowa-
nego dealera.
— Lampka ostrzegawcza hamul-
ców
Lampka monitoruje różne funkcje hamul-
ców, w tym poziom płynu hamulcowego
i włączenie hamulca postojowego. Zapale-
nie lampki ostrzegawczej hamulców może
oznaczać zaciągnięty hamulec postojowy,
niski poziom płynu hamulcowego lub prob-
lem z układem zapobiegającym blokowaniu
kół przy hamowaniu (ABS).
Jeśli po wyłączenia hamulca postojowego
lampka nadal świeci, a poziom płynu
w zbiorniku pompy hamulcowej sięga ozna-
czenia maksymalnego poziomu, to prawdo-
podobnie układ hydrauliczny hamulców jest
niesprawny albo układ zapobiegający bloko-
waniu kół przy hamowaniu (ABS)/ układ sta-
bilizacji toru jazdy (ESC) wykrył problem
z układem wspomagania hamulców. W ta-
kim przypadku lampka będzie świecić, do-
póki problem nie zostanie rozwiązany. Jeśli
problem dotyczy układu wspomagania ha-mulców, pompa ABS będzie pracować przy
włączaniu hamulca i podczas każdego ha-
mowania wyczuwalne będzie pulsowanie
pedału hamulca.
Podwójny układ hamulcowy zapewnia do-
datkową zdolność hamowania w razie awarii
części układu hydraulicznego. Nieszczel-
ność w jednej z części podwójnego układu
hamulcowego jest sygnalizowana przez
lampkę ostrzegawczą hamulców, która włą-
cza się, gdy ilość płynu w pompie hamulco-
wej spadnie poniżej określonego poziomu.
Lampka będzie świecić, dopóki przyczyna
nie zostanie usunięta.
UWAGA:
Lampka może zapalić się na chwilę podczas
pokonywania ostrych zakrętów, gdyż wów-
czas zmienia się poziom płynu hamulco-
wego. Należy oddać samochód do serwisu
i sprawdzić poziom płynu hamulcowego.
Jeśli układ sygnalizuje awarię hamulców, na-
leży niezwłocznie przeprowadzić naprawę.
PREZENTACJA DESKI ROZDZIELCZEJ
80

OSTRZEŻENIE!
Jazda samochodem ze świecącą czer-
woną lampką ostrzegawczą hamulców
jest niebezpieczna. Część układu hamul-
cowego mogła ulec awarii. Droga hamo-
wania może ulec wydłużeniu. Istnieje ry-
zyko wypadku. Należy niezwłocznie
zlecić kontrolę pojazdu.
Pojazdy wyposażone w układ zapobiega-
jący blokowaniu kół podczas hamowania
(ABS) są także wyposażone w system elek-
tronicznego rozdziału siły hamowania
(EBD). W razie awarii układu EBD lampka
kontrolna hamulców włączy się wraz
z lampką ABS. Wymagana jest niezwłoczna
naprawa układu ABS.
Działanie lampki ostrzegawczej hamulców
można sprawdzić, przełączając wyłącznik
zapłonu z położenia OFF (Wyłączony) do
ON/RUN (Zapłon). Lampka powinna się za-
palić na około cztery sekundy. Po upływie
tego czasu powinna zgasnąć, chyba że ha-
mulec postojowy jest włączony lub wykrytazostała usterka hamulców. Jeśli lampka nie
włącza się, należy zlecić jej sprawdzenie
u autoryzowanego dealera.
Lampka włącza się także wtedy, gdy hamulec
postojowy zostaje włączony po przestawieniu
wyłącznika zapłnou na ON/RUN (Zapłon).
UWAGA:
Ta lampka wskazuje tylko, że hamulec po-
stojowy jest włączony. Nie wskazuje stopnia
zaciągnięcia hamulca.
— Lampka ostrzegawcza układu
ładowania akumulatora
Lampka włącza się, gdy akumulator nie jest
prawidłowo ładowany. Jeśli lampka pozo-
staje zapalona, gdy silnik pracuje, może to
oznaczać usterkę układu ładowania. Należy
jak najszybciej skontaktować się z autoryzo-
wanym dealerem.
Lampka wskazuje możliwy problem doty-
czący układu elektrycznego lub powiąza-
nego z nim podzespołu.
— Lampka ostrzegawcza otwar-
tych drzwi
Lampka zapala się w przypadku wykrycia
otwartych/niedomkniętych drzwi.
UWAGA:
Jeśli pojazd znajduje się w ruchu, wyemito-
wany zostanie również pojedynczy sygnał
dźwiękowy.
— Lampka ostrzegawcza
o usterce elektrycznego wspomaga-
nia kierownicy
Ta lampka włączy się w przypadku usterki
układu EPS (elektryczne wspomaganie kiero-
wnicy). Więcej informacji można znaleźć
w części „Układ wspomagania kierownicy”
w rozdziale „Uruchamianie i obsługa” w in-
strukcji obsługi.
81

OSTRZEŻENIE!
sób, narażając tym samym bezpieczeń-
stwo osób w pojeździe oraz poza nim.
Układ ABS został zaprojektowany do współ-
pracy z oponami montowanymi fabrycznie.
Montaż innych opon może spowodować
zmniejszenie skuteczności działania układu
ABS.
Lampka ostrzegawcza układu ABS
Żółta lampka ostrzegawcza układu ABS za-
pala się po ustawieniu wyłącznika zapłonu
w położeniu ON/RUN (Zapłon) i może pozo-
stać włączona do czterech sekund.
Jeśli lampka ostrzegawcza układu ABS po-
zostaje zapalona lub zapala się podczas
jazdy, oznacza to, że układ ABS nie działa
prawidłowo i wymagana jest jego naprawa.
Zwykły układ hamulcowy będzie natomiast
nadal działał normalnie, o ile świeci się
lampka ostrzegawcza układu ABS.
Jeśli lampka ostrzegawcza układu ABS jest
zapalona, układ hamulcowy należy jak naj-
szybciej naprawić, aby można było korzy-
stać z układu ABS. Jeśli lampka ostrzegaw-cza układu ABS nie zapala się po ustawieniu
wyłącznika zapłonu w położeniu ON/RUN
(Zapłon), należy ją jak najszybciej naprawić.
Elektroniczny układ kontroli
hamulców
Ten pojazd jest wyposażony w zaawanso-
wany elektroniczny układ kontroli hamulców
(EBC). System obejmuje elektroniczny
układ rozdziału siły hamowania (EBD), układ
zapobiegający blokowaniu kół przy hamo-
waniu (ABS), układ wspomagania hamul-
ców (BAS), układ wspomagający ruszanie
pod górę (HSA), układ kontroli trakcji (TCS),
układ stabilizacji toru jazdy (ESC) oraz elek-
troniczny układ stabilizacji przechyłów
(ERM). Układy te współpracują w celu po-
prawy zarówno stabilności, jak i kontroli nad
pojazdem w wielu warunkach drogowych.
Pojazd może być wyposażony w układ sta-
bilizacji przyczepy (TSC), układ awaryjnego
hamowania (RAB), układ wspomagający ha-
mowanie w deszczu (RBS), dynamiczne ste-
rowanie siłą wspomagania kierownicy
(DST), układ asysty przy zjeżdżaniu ze
wzniesienia (HDC) oraz funkcję Selec-
Speed (SSC).
Elektroniczny rozdział siły hamowania
(EBD)
Funkcja steruje rozdziałem siły hamowania
między przednią a tylną osią poprzez ogra-
niczenie ciśnienia w układzie hamulcowym
tylnych kół. Działanie zapobiega poślizgowi
tylnych kół i zapewnia stabilność pojazdu.
Pozwala również uniknąć aktywacji układu
ABS na tylnych kołach przed uruchomie-
niem tego systemu na kołach przednich.
Układ hamulcowy Lampka ostrzegaw-
cza
Czerwona lampka ostrzegawcza układu ha-
mulcowego zapala się przy przestawieniu
zapłonu w tryb ON (Włączony) i może świe-
cić nawet cztery sekundy.
Jeśli lampka ostrzegawcza układu hamulco-
wego pozostaje zapalona lub zapala się
podczas jazdy, oznacza to, że układ hamul-
cowy nie działa prawidłowo i wymagana jest
jego natychmiastowa naprawa. Jeśli lampka
ostrzegawcza układu hamulcowego nie za-
pala się po przestawieniu zapłonu w tryb
ON/RUN (Zapłon), należy ją jak najszybciej
naprawić.
97

Układ wspomagania hamulców (BAS)
Układ BAS został opracowany, aby optyma-
lizować wydajność hamulców pojazdu pod-
czas manewrów gwałtownego hamowania.
Układ wykrywa sytuacje wymagające gwał-
townego hamowania, odczytując prędkość
i stopień włączenia hamulców, a następnie
generuje optymalne ciśnienie w układzie ha-
mulcowym. Może się to przyczynić do skró-
cenia drogi hamowania. Układ BAS stanowi
uzupełnienie układu zapobiegającego blo-
kowaniu kół przy hamowaniu (ABS). Bardzo
szybkie włączenie hamulców sprzyja najlep-
szemu wspomaganiu przez układ BAS. Aby
zapewnić optymalne działanie tego układu,
w trakcie hamowania należy wywierać stały
nacisk na pedał hamulca (nie „pompować”
pedałem hamulca). Nie zmniejszać siły wy-
wieranej na pedał hamulca, chyba że hamo-
wanie nie jest dłużej wymagane. Po zwolnie-
niu pedału hamulca układ BAS jest
dezaktywowany.OSTRZEŻENIE!
Układ wspomagania hamulców (BAS) nie
może powstrzymywać praw fizyki oddzia-
łujących na pojazd i nie może zwiększać
przyczepności ponad poziom wynikający
z warunków panujących na drodze. Układ
BAS nie może zapobiegać kolizjom, włą-
czając w to wypadki wynikające z nad-
miernej prędkości na zakrętach, jazdy na
zbyt śliskiej nawierzchni lub akwaplana-
cji. Możliwości pojazdu wyposażonego
w układ BAS nie wolno wykorzystywać
w bezmyślny lub niebezpieczny sposób,
narażając tym samym bezpieczeństwo
osób w pojeździe oraz poza nim.
System wspomagania ruszania pod
górę (HSA)
System HSA ogranicza zjazd podczas ru-
szania pod górę. Kiedy kierowca zwalnia
hamulec, stojąc na wzniesieniu, system
HSA przez krótki czas utrzymuje ciśnienie
w układzie hamulcowym. Jeśli kierowca nienaciśnie pedału przyspieszenia przed upły-
wem tego czasu, układ zlikwiduje ciśnienie
w układzie hamulcowym i pojazd stoczy się
ze wzniesienia.
Następujące warunki muszą być spełnione,
aby umożliwić aktywację układu HSA:
• Funkcja musi być włączona.
• Pojazd musi stać.
• Hamulec postojowy musi być wyłączony.
• Drzwi kierowcy muszą być zamknięte.
• Pojazd musi być zaparkowany pod odpo-
wiednim kątem.
• Musi być włączony bieg przeznaczony do
jazdy w górę wzniesienia (np. bieg prze-
znaczony do jazdy w przód, jeśli pojazd
stoi przodem do wierzchołka wzniesienia
lub bieg wsteczny, jeśli pojazd stoi tyłem do
wierzchołka wzniesienia).
• Układ HSA działa na biegu wstecznym
i wszystkich biegach jazdy do przodu.
Układ nie zadziała, jeśli skrzynia biegów
jest w położeniu P lub N. Jeśli sprzęgło
w pojazdach z ręczną skrzynią biegów zo-
stanie naciśnięte, układ HSA pozostanie
uruchomiony.
BEZPIECZEŃSTWO
98

Kontrola kołysania przyczepą (TSC)
Układ TSC wykorzystuje zamontowane
w pojeździe czujniki do wykrywania sytuacji,
w których przyczepa zbyt mocno kołysze się
na boki. W przypadku wykrycia takiej sytua-
cji układ TSC podejmuje odpowiednie dzia-
łania, mające na celu ustabilizowanie toru
jazdy przyczepy. Układ TSC uaktywnia się
automatycznie w chwili wykrycia nadmier-
nego kołysania się przyczepy.
UWAGA:
Układ TSC nie może zapobiegać kołysaniu
się wszystkich rodzajów przyczep. Podczas
holowania przyczepy należy zawsze zacho-
wywać szczególną ostrożność i przestrze-
gać zaleceń dotyczących obciążenia haka
holowniczego. Więcej informacji znajduje
się w części „Holowanie przyczepy” w roz-
dziale „Uruchamianie i obsługa”.
Kiedy układ TSC jest aktywny, miga lampka
sygnalizująca włączenie/usterkę układu
ESC, może nastąpić zmniejszenie mocy sil-
nika i można odczuć hamowanie poszcze-
gólnych kół, mające na celu próbę ustabili-zowania toru jazdy przyczepy. Układ TSC
jest wyłączony, jeśli układ ESC znajduje się
w trybie częściowego lub pełnego
wyłączenia.
OSTRZEŻENIE!
Jeśli układ TSC uaktywni się podczas
jazdy, należy zwolnić, zatrzymać się
w najbliższym bezpiecznym miejscu i od-
powiednio rozłożyć obciążenie przy-
czepy, aby wyeliminować zjawisko koły-
sania się przyczepy.
Układ awaryjnego hamowania (RAB)
Układ awaryjnego hamowania może skrócić
czas niezbędny do osiągnięcia pełnej siły
hamowania w sytuacjach awaryjnych. Układ
wykrywa możliwość awaryjnego hamowania
poprzez monitorowanie prędkości, z jaką
kierowca zwalnia pedał przyspieszenia.
Układ EBC przygotuje układ hamulcowy do
gwałtownego hamowania.
Układ wspomagający hamowanie
w deszczu (RBS)
Układ wspomagający hamowanie w desz-
czu zwiększa skuteczność układu hamulco-
wego podczas hamowania na mokrej na-
wierzchni. Układ cyklicznie zwiększa
ciśnienie w układzie hamulcowym, aby usu-
wać wodę i wilgoć gromadzącą się na przed-
nich tarczach hamulcowych. Układ działa
przy włączonych wycieraczkach przedniej
szyby (z małą lub duża prędkością). Kie-
rowca nie odczuwa działania układu wspo-
magającego hamowanie w deszczu. Układ
nie wymaga również żadnej obsługi ze
strony kierowcy.
Dynamiczne sterowanie siłą wspoma-
gania kierownicy (DST)
Dynamiczne sterowanie siłą wspomagania
kierownicy to funkcja modułu ESC i modułu
elektrycznego wspomagania kierownicy
(EPS), która dostosowuje siłę wspomagania
kierownicy w określonych okolicznościach,
gdy moduł elektroniczny ESC wykrywa nie-
stabilność pojazdu. Siła wspomagania kiero-
wnicy ułatwia kierowcy odpowiednie opero-
wanie kierownicą, co zapewnia/pozwala
105

włączenia kierunkowskazu i wykrycia
obiektu po tej samej stronie pojazdu urucha-
mia się ostrzeżenie wizualne i zapala się
lampka kontrolna. Włączeniu ostrzeżenia
dźwiękowego sygnału towarzyszy wycisze-
nie radioodtwarzacza (jeśli jest włączony).
UWAGA:
Gdy układ BSM wyśle polecenie włączenia
ostrzeżenia dźwiękowego, radioodtwarzacz
zostanie ściszony.
Gdy układ działa w trybie RCP, wykrycie
obiektu sygnalizowane jest zarówno dźwię-
kowo, jak i wizualnie. Włączenie ostrzeżenia
dźwiękowego także powoduje automa-
tyczne wyciszenie radioodtwarzacza. Stan
kierunkowskazów/świateł awaryjnych nie
jest uwzględniany; układ RCP zawsze uru-
chamia sygnał dźwiękowy.
Blind Spot Alert Off (Ostrzeganie o mar-
twej strefie wyłączone)
Gdy układ BSM jest wyłączony, nie działa
wizualna ani dźwiękowa sygnalizacja ukła-
dów BSM i RCP.UWAGA:
Układ BSM zachowuje bieżące ustawienie
trybu pracy po wyłączeniu pojazdu. Po po-
nownym uruchomieniu silnika następuje
przywrócenie i użycie poprzedniego zacho-
wanego trybu.
System ostrzegający o ryzyku
zderzenia czołowego (FCW)
System ostrzegający o ryzyku zderzenia
czołowego (FCW) wysyła ostrzeżenia
dźwiękowe i wizualne (za pośrednictwem
wyświetlacza zestawu wskaźników), który
ostrzega kierowcę w przypadku wykrycia
potencjalnej kolizji czołowej. Ostrzeżenia
zapewniają czas niezbędny na podjęcie
działania, które pozwala uniknąć lub ograni-
czyć skutki kolizji.
UWAGA:
System ostrzegający przed kolizją z przodu
monitoruje informacje przesyłane przez
czujniki oraz elektroniczny sterownik ha-
mulca (EBC) i na podstawie zebranych da-
nych szacuje ryzyko kolizji. Gdy system wy-
kryje ryzyko czołowego zderzenia, emituje
ostrzeżenie dźwiękowe i wizualne.Zmiana stanu systemu FCW
Ustawienia systemu ostrzegającego o ry-
zyku zderzenia czołowego znajdują się na
ekranie Uconnect w ustawieniach sterowa-
nia.
UWAGA:
• Domyślne ustawienie czułości układu
FCW to „Medium” (Średnia odległość),
a stan układu to „Warning & Braking”
(Ostrzeganie i hamowanie). Dzięki temu
układ może ostrzegać kierowcę o możliwo-
ści kolizji z pojazdem jadącym z przodu
poprzez ostrzeżenia dźwiękowe/wizualne
oraz w razie potrzeby poprzez uruchomie-
nie aktywnego hamowania.
• Zmiana stanu systemu FCW na „Only War-
ning” (Tylko ostrzeganie) zapobiega akty-
wacji funkcji aktywnego hamowania lub
wspomagania hamowania w przypadku
wykrycia ryzyka kolizji. Jednak nawet przy
takim ustawieniu system emituje ostrzeże-
nia wizualne i dźwiękowe.
• Zmiana stanu systemu FCW na „Off” (Wy-
łączenie) zapobiega aktywacji funkcji ak-
tywnego hamowania lub wspomagania ha-
mowania w przypadku wykrycia ryzyka
BEZPIECZEŃSTWO
11 2