2018 JEEP WRANGLER 4WD

nienia w oponach. Wadliwe działanie układu
TPMS może mieć rozmaite przyczyny. Może
to być np. wymiana opon lub założenie koła
zapasowego. Po wymianie jednej lub kilku
opon bądź kół należy zawsze sprawdzić
lampkę ostrzegawczą TPMS, aby się prze-
konać, czy zamienniki lub opony/koła zapa-
sowe pozwalają na prawidłowe działanie
układu TPMS.
PRZESTROGA!
Układ TPMS został zoptymalizowany do
oryginalnych opon i kół. Wartości ciśnie-
nia i stan ostrzegawczy zostały ustalone
dla rozmiaru opon, w które pojazd jest
wyposażony. Stosowanie wyposażenia
zamiennego, które odbiega od oryginału
rozmiarem, rodzajem i/lub modelem,
może powodować niepożądane działanie
układu lub uszkodzenie czujnika. Montaż
kół pochodzących z rynku wtórnego może
spowodować uszkodzenie czujnika. Uży-
cie środków do uszczelniania kół innych
firm może spowodować nieprawidłową
pracę układu monitorującego ciśnienie
powietrza w oponach (TPMS). Po użyciu
PRZESTROGA!
dostępnego na rynku uszczelniacza opon
zaleca się wizytę u autoryzowanego dea-
lera w celu sprawdzenia działania czuj-
nika.
Żółte lampki kontrolne
— Lampka kontrolna blokady
przedniej osi — zależnie od wyposa-
żenia
Informuje o włączeniu blokady przedniej osi.
— Lampka blokady tylnej osi —
zależnie od wyposażenia
Ta lampka kontrolna informuje o załączeniu
blokady tylnej osi.
— Lampka kontrolna napędu 4WD
— zależnie od wyposażenia
Ta lampka informuje kierowcę o włączonym
napędzie na cztery koła. Wały napędowe
przednich i tylnych kół są mechanicznie
zblokowane, przez co koła przedniej i tylnej
osi obracają się z jednakową prędkością.
— Lampka kontrolna stabiliza-
tora — zależnie od wyposażenia
Lampka zapali się po odłączeniu przedniego
stabilizatora.
Zielone lampki kontrolne
— Lampka kontrolna przednich
świateł przeciwmgielnych — zależnie
od wyposażenia
Lampka świeci, gdy przednie światła prze-
ciwmgielne są włączone.
— Lampki kierunkowskazów
Gdy włączony zostanie lewy lub prawy kie-
runkowskaz, zacznie migać odpowiadająca
kierunkowi lampka kierunkowskazu oraz od-
powiednie zewnętrzne światła kierunko-
wskazów. Kierunkowskazy można aktywo-
wać przesuwając dźwignię wielofunkcyjną
w dół (skręt w lewo) lub w górę (skręt
w prawo).
73

UWAGA:
• Jeśli pojazd przejedzie ponad 1 milę
(1,6 km) z włączonym kierunkowskazem,
brzęczyk zacznie emitować ciągły sygnał
dźwiękowy.
• Jeśli lampka kontrolna miga ze zbyt dużą
częstotliwością, sprawdzić stan żarówek
kierunkowskazów.
Białe lampki kontrolne
CRUISE— Lampka kontrolna tempomatu
Ta lampka kontrolna sygnalizuje włączenie
układu tempomatu.
— Lampka układu asysty przy
zjeżdżaniu ze wzniesienia (HDC) —
zależnie od wyposażenia
Lampka zapala się w momencie aktywacji
układu asysty przy zjeżdżaniu ze wzniesienia.
Po uzbrojeniu funkcji HDC lampka będzie
świecić światłem ciągłym. Układ HDC może
być przygotowany do pracy wyłącznie, jeżeli
włączony jest tryb „4WD LOW”, a pojazd je-
dzie z prędkością mniejszą niż 48 km/h(30 mph). Jeśli podczas próby użycia funkcji
HDC powyższe warunki nie będą spełnione,
lampka kontrola funkcji HDC będzie migać.
Niebieskie lampki kontrolne
— Lampka kontrolna świateł
drogowych
Ta lampka pokazuje, że światła drogowe są
włączone. Pchnąć dźwignię wielofunkcyjną
do przodu (w kierunku przedniej części po-
jazdu) przy aktywnych światłach mijania, aby
włączyć światła drogowe. Pociągnąć dźwignię
wielofunkcyjną do tyłu (w kierunku tylnej czę-
ści pojazdu), aby wyłączyć światła drogowe.
Jeśli światła drogowe nie są włączone, po-
ciągnąć dźwignię do siebie, aby włączyć je
tymczasowo lub wysłać krótki sygnał świetlny.
SYSTEM DIAGNOSTYKI
POKŁADOWEJ — OBD II
Pojazd wyposażono w zaawansowany sys-
tem diagnostyki pokładowej o nazwie OBD
II. System ten monitoruje jakość emisji,
pracę silnika i układów sterujących automa-
tyczną skrzynią biegów. Prawidłowa pracatych układów zapewnia optymalne osiągi
pojazdu i oszczędność paliwa, a także gwa-
rantuje utrzymanie poziomu emisji w zakre-
sie dopuszczalnym obowiązującymi przepi-
sami.
Jeśli któryś układ wymaga serwisowania,
system OBD II włączy lampkę sygnalizującą
usterkę (MIL). Układ zapisuje również kody
diagnostyczne oraz inne informacje, które
pomagają technikom przeprowadzić ko-
nieczne naprawy. Mimo że pojazd w więk-
szości przypadków będzie się nadawał do
jazdy i nie będzie wymagał holowania, na-
leży niezwłocznie udać się do autoryzowa-
nego dealera.
PRZESTROGA!
• Długa jazda z zapaloną lampką MIL
może doprowadzić do poważniejszego
uszkodzenia układu kontrolującego po-
ziom emisji. Może to wpłynąć na zuży-
cie paliwa i właściwości jezdne. Przed
przeprowadzeniem testów emisji na-
leży oddać pojazd do serwisu.
PREZENTACJA DESKI ROZDZIELCZEJ
74

OSTRZEŻENIE!
ność układu ESC. Modyfikacje pojazdu
oraz nieprawidłowa konserwacja po-
jazdu, które zmniejszają skuteczność
układu ESC, mogą zwiększyć ryzyko
utraty kontroli nad pojazdem, przewró-
cenia pojazdu, obrażeń ciała oraz
śmierci.
Przy włączonym trybie 4H układ ESC może
pracować w trzech trybach. Przy włączonym
trybie 4L układ ESC może pracować w jed-
nym trybie. W pojazdach z napędem na dwa
i na cztery koła przy załączonym trybie 2H
układ może pracować w dwóch trybach.
Zakres 4H (modele z napędem 4WD)
Układ ESC włączony
Jest to normalny tryb pracy układu ESC
w zakresie 4H.
Częściowe wyłączenie układu ESC
Włączenie tego trybu uzyskuje się przez
chwilowe naciśnięcie wyłącznika układu
ESC. W trybie częściowego wyłączenia
funkcja TCS układu ESC (z wyjątkiem funkcjiograniczonego poślizgu opisywanej w czę-
ści TCS) jest wyłączona, co sygnalizuje za-
palona lampka kontrolna wyłączenia układu
ESC.
Tryb częściowego wyłączenia jest używany
podczas jazdy w głębokim śniegu, piasku lub
żwirze, kiedy do uzyskania odpowiedniej
przyczepności jest wymagana większa
liczba obrotów kół niż dozwolona przez
układ ESC. Aby ponownie włączyć układ
ESC, należy chwilowo nacisnąć przełącznik
układu ESC. Spowoduje to przywrócenie
normalnego trybu działania układu ESC.
UWAGA:
Aby poprawić przyczepność kół pojazdu
podczas jazdy z łańcuchami przeciwśniego-
wymi albo podczas ruszania w głębokim
śniegu, piasku lub żwirze, można uaktywnić
tryb częściowego wyłączenia układu ESC,
naciskając wyłącznik ESC. Po ustąpieniu
warunków, które wymusiły uaktywnienie
trybu częściowego wyłączenia układu ESC,
należy go ponownie włączyć poprzez po-
nowne naciśnięcie wyłącznika układu ESC.
Można to zrobić podczas jazdy.
OSTRZEŻENIE!
• W trybie częściowego wyłączenia funk-
cja TCS układu ESC (z wyjątkiem funk-
cji ograniczonego poślizgu opisywanej
w części TCS) jest wyłączona, co syg-
nalizuje zapalona lampka kontrolna wy-
łączenia układu ESC. W trybie częścio-
wego wyłączenia funkcja ograniczenia
mocy silnika przez układ TCS nie
działa, a zaawansowane funkcje stabi-
lizacji pojazdu przez układ ESC działają
w ograniczonym zakresie.
• Układ TSC jest wyłączony, gdy układ
ESC jest w trybie częściowego wyłą-
czenia.
Całkowite wyłączenie układu ESC
Do tego trybu można przejść, naciskając
i przytrzymując wyłącznik układu ESC przez
pięć sekund.
W trybie całkowitego wyłączenia układu
ESC funkcje redukcji momentu obrotowego
i stabilizacji pojazdu są niedostępne. Z tego
powodu zaawansowane funkcje stabilizacji
pojazdu przez układ ESC są niedostępne.
83

W przypadku gwałtownego manewru układ
ESC nie włączy się i nie pomoże w ustabili-
zowaniu pojazdu. Tryb całkowitego wyłącze-
nia układu ESC jest przeznaczony wyłącz-
nie do jazdy w terenie.
W trybie całkowitego wyłączenia układy
ESC i TCS, z wyjątkiem układu elektronicz-
nej kontroli przyczepności (BLD) opisanego
w części TCS, nie działają aż do momentu
przekroczenia prędkości ok. 64 km/h
(40 mph). Przy prędkości równej lub więk-szej niż 64 km/h (40 mph) układ ESC prze-
chodzi do trybu częściowego wyłączenia.
Kiedy prędkość pojazdu spadnie poniżej
56 km/h (35 mph), układ ESC przechodzi do
trybu całkowitego wyłączenia. Aby ponownie
włączyć układ ESC, należy chwilowo nacis-
nąć przełącznik układu ESC. Spowoduje to
przywrócenie normalnego trybu działania
układu ESC. Gdy układ ESC jest w trybie
częściowego wyłączenia oraz całkowitego
wyłączenia, lampka kontrolna wyłączenia
układu ESC jest zapalona.
OSTRZEŻENIE!
Gdy układ ESC znajduje się w trybie cał-
kowitego wyłączenia, funkcje redukcji
momentu obrotowego i stabilizacji po-
jazdu obsługiwane przez układ ESC
i ERM są niedostępne. Podczas gwałtow-
nego manewru omijania przeszkody
układy ESC i ERM nie uruchomią się i nie
zwiększą stabilności pojazdu. Całkowite
wyłączenie układu ESC jest przydatne
wyłącznie podczas jazdy w terenie.Zakres 4L (modele z napędem 4WD)
Całkowite wyłączenie układu ESC
Jest to normalny tryb pracy układu ESC
w zakresie 4L. Układ ESC przestawi się do
tego trybu zawsze, gdy pojazd zostanie uru-
chomiony w trybie 4L albo gdy skrzynka
rozdzielcza (zależnie od wyposażenia) zo-
stanie przestawiona z trybu 4H lub położenia
N do trybu 4L. W zakresie 4L układ ESC
i układ TCS, z wyjątkiem funkcji „ograniczo-
nego poślizgu” opisanej w części TCS, nie
działa aż do momentu przekroczenia pręd-
kości 64 km/h (40 mph). Przy prędkościach
równych lub wyższych 64 km/h (40 mph)
układ ESC przechodzi do trybu częściowego
wyłączenia. Kiedy prędkość pojazdu spada
poniżej 56 km/h (35 mph), układ wraca do
trybu całkowitego wyłączenia. Układ ESC
przechodzi w tryb całkowitego wyłączenia
przy małej prędkości w zakresie 4L, aby nie
przeszkadzać kierowcy podczas jazdy w te-
renie. Działanie układu ESC zostaje wzno-
wione po przekroczeniu prędkości 64 km/h
(40 mph), aby zapewnić stabilność pojazdu.
Wyłącznik układu ESC
BEZPIECZEŃSTWO
84

Gdy układ ESC jest w trybie częściowego
wyłączenia oraz całkowitego wyłączenia,
lampka kontrolna wyłączenia układu ESC
jest zapalona.
UWAGA:
Jeśli dźwignia zmiany biegów zostanie usta-
wiona w położeniu P (postojowym) (z dowol-
nego innego położenia), następnie zostanie
przestawiona w inne położenie, wyświetla się
komunikat „ESC OFF” (Układ ESC wyłą-
czony) i brzęczyk zaczyna emitować sygnał
dźwiękowy. Stanie się tak nawet w przypadku
wcześniejszego wykasowania komunikatu.
OSTRZEŻENIE!
Gdy układ ESC znajduje się w trybie cał-
kowitego wyłączenia, funkcje redukcji
momentu obrotowego i stabilizacji po-
jazdu obsługiwane przez układ ESC
i ERM są niedostępne. Podczas gwałtow-
nego manewru omijania przeszkody
układy ESC i ERM nie uruchomią się i nie
zwiększą stabilności pojazdu. Całkowite
wyłączenie układu ESC jest przydatne
wyłącznie podczas jazdy w terenie.Tryb 2H w pojazdach z napędem 4WD
i w pojazdach z napędem 2WD
Układ ESC włączony
Jest to normalny tryb pracy układu ESC
w zakresie 2H i w pojazdach z napędem
2WD.
Częściowe wyłączenie układu ESC
W trybie częściowego wyłączenia funkcja
TCS układu ESC (z wyjątkiem funkcji ogra-
niczonego poślizgu opisywanej w części
TCS) jest wyłączona, co sygnalizuje zapa-
lona lampka kontrolna wyłączenia układu
ESC.
Tryb częściowego wyłączenia jest używany
podczas jazdy w głębokim śniegu, piasku lub
żwirze, kiedy do uzyskania odpowiedniej
przyczepności jest wymagana większa
liczba obrotów kół niż dozwolona przez
układ ESC. Aby ponownie włączyć układ
ESC, należy chwilowo nacisnąć przełącznik
układu ESC. Spowoduje to przywrócenie
normalnego trybu działania układu ESC.UWAGA:
Aby poprawić przyczepność kół pojazdu
podczas jazdy z łańcuchami przeciwśniego-
wymi albo podczas ruszania w głębokim
śniegu, piasku lub żwirze, można uaktywnić
tryb częściowego wyłączenia układu, naci-
skając przełącznik całkowitego wyłączenia
układu ESC. Po ustąpieniu warunków, które
wymusiły uaktywnienie trybu częściowego
wyłączenia układu ESC, należy go ponow-
nie włączyć poprzez ponowne naciśnięcie
przełącznika całkowitego wyłączenia układu
ESC. Można to zrobić podczas jazdy.
Układ ESC powróci do normalnego trybu
pracy przy każdym włożeniu kluczyka.OSTRZEŻENIE!
• W trybie częściowego wyłączenia funk-
cja TCS układu ESC (z wyjątkiem funk-
cji ograniczonego poślizgu opisywanej
w części TCS) jest wyłączona, co syg-
nalizuje zapalona lampka kontrolna wy-
łączenia układu ESC. W trybie częścio-
wego wyłączenia funkcja ograniczenia
mocy silnika przez układ TCS nie
85

podczas zjazdu ze wzniesienia w warun-
kach terenowych. W razie potrzeby układ
może uruchomić hamulce pojazdu.
Symbol wskazuje stan funkcji
kontroli zjeżdżania ze wzniesie-
nia (HDC). Po uzbrojeniu funkcji
HDC lampka będzie świecićświatłem ciągłym. Układ HDC może być
przygotowany do pracy wyłącznie, jeżeli
włączony jest tryb „4WD LOW”, a pojazd
jedzie z prędkością mniejszą niż 48 km/h
(30 mph). Jeśli podczas próby użycia funkcji
HDC powyższe warunki nie będą spełnione,
lampka kontrola funkcji HDC będzie migać.Po załączeniu układ HDC bada ukształtowa-
nie terenu i uaktywnia się, gdy pojazd zjeż-
dża w dół wzniesienia. Kierowca może regu-
lować prędkość utrzymywaną przez układ
HDC, dostosowując ją do warunków jazdy.
Prędkość odpowiada wybranemu biegowi
w skrzyni biegów.
Bieg Przybliżona prędkość utrzymywana przez układ HDC
1. 1,5 km/h (1 mph)
2. 4 km/h (2,5 mph)
3. 6,5 km/h (4 mph)
4. 9 km/h (5,5 mph)
D 12 km/h (7,5 mph)
R 1,5 km/h (1 mph)
Podczas działania układu HDC kierowca
może w dowolnym momencie użyć hamulców
do dalszego obniżenia prędkości jazdy, nieza-
leżnie od ustawień układu HDC. Jeśli podczas
regulacji przeprowadzanej przez układ HDC
wymagane jest zwiększenie prędkości, naciś-
nięcie pedału przyspieszenia spowoduje
zwiększenie prędkości jazdy w normalny spo-
sób. Zwolnienie pedału przyspieszenia lub pe-
dału hamulca spowoduje przywrócenie pręd-
kości ustawionej przez układ HDC.Włączanie układu HDC
1. Ustawić skrzynkę rozdzielczą w trybie
4WD LOW. Dodatkowe informacje znaj-
dują się w części „Użytkowanie napędu
na cztery koła” w rozdziale „Uruchamia-
nie i obsługa”.
2. Nacisnąć przycisk „Hill Descent” (Zjeż-
dżanie ze wzniesienia). Na zestawie
wskaźników zaświeci się lampka kon-
trolna stałej prędkości podczas zjazdu.UWAGA:
• Jeżeli skrzynka rozdzielcza nie jest
ustawiona w trybie 4WD LOW, układ
HDC nie zostanie włączony, a lampka
kontrolna stałej prędkości podczas
zjazdu będzie migać przez pięć se-
kund.
• Jeśli układ ESC wykryje przegrzewanie
się hamulców, lampka kontrolna stałej
prędkości podczas zjazdu będzie mi-
BEZPIECZEŃSTWO
88

gać przez 5 sekund, a układ HDC zo-
stanie wyłączony do czasu ostygnięcia
hamulców.
Wyłączanie układu HDC
Nacisnąć przycisk „Hill Descent” (Zjeżdża-
nie ze wzniesienia) lub ustawić skrzynkę roz-
dzielczą w trybie innym niż 4WD LOW.
Lampka kontrolna stałej prędkości podczas
zjazdu wyświetlana na zestawie wskaźni-
ków zgaśnie.
POMOCNICZE UKŁADY
JAZDY
Układ monitorujący ciśnienie
w oponach (TPMS)
Układ monitorujący ciśnienie powietrza
w oponach (TPMS) ostrzega kierowcę o tym,
że w ciśnienie powietrza w oponie jest niż-
sze niż zalecane ciśnienie napompowania
zimnej opony.
Ciśnienie w oponach zmienia się w zależno-
ści od temperatury. Różnica wynosi 7,0 kPa
(1 psi ) na każde 6,5°C (12°F). Oznacza to,
że wraz ze spadkiem temperatury otoczeniaspada ciśnienie w oponach. Ciśnienie
w oponach należy zawsze korygować na
podstawie ciśnienia napompowania zimnej
opony. Jest to ciśnienie w oponie pojazdu,
który nie jechał przez ostanie trzy godziny
lub przejechał mniej niż 1,6 km (1 milę) po
trzygodzinnym przestoju. Informacje doty-
czące prawidłowego pompowania opon po-
jazdu znajdują się w punkcie „Opony” w roz-
dziale „Serwisowanie i konserwacja”.
Ciśnienie w oponach wzrasta podczas jazdy.
To normalne zjawisko i nie należy dostoso-
wywać ciśnienia.
Układ TPMS ostrzega kierowcę o niskim ciś-
nieniu powietrza w oponie, gdy ciśnienie to
spada z jakiegokolwiek powodu poniżej dol-
nej wartości granicznej, włączając w to
wpływ niskiej temperatury otoczenia i samo-
istną utratę ciśnienia przez oponę.
TPMS ostrzega kierowcę o niskim ciśnieniu
w oponie tak długo, jak długo występuje zbyt
niskie ciśnienie. Ostrzeżenie wyłącza się do-
piero po przywróceniu co najmniej zaleca-
nego ciśnienia napompowania zimnej
opony. Kiedy zapali się lampka układu moni-
torującego ciśnienie w oponach, należyzwiększyć ciśnienie do wartości zalecanego
ciśnienia napompowania zimnej opony.
Wówczas lampka układu monitorującego
ciśnienie w oponach zgaśnie.
UWAGA:
W przypadku pompowania ciepłych opon
może być wymagane zwiększenie ciśnienia
o dodatkowe 30 kPa (4 psi) powyżej zaleca-
nego ciśnienia dla zimnej opony, aby zgasła
lampka układu monitorującego ciśnienie
w oponach.
Układ zostanie automatycznie zaktualizo-
wany i komunikat „Tire Pressure Monitoring
Telltale Light” (Lampka układu monitorują-
cego ciśnienie w oponach) zgaśnie po otrzy-
maniu zaktualizowanych informacji o ciśnie-
niach w oponach. Aby układ odebrał
zaktualizowane informacje o ciśnieniu po-
wietrza w oponach, pojazd musi jechać
przez około 10 minut z prędkością wyższą
niż 24 km/h (15 mph).
Na przykład, zalecane ciśnienie powietrza
w zimnych oponach (pojazd zaparkowany
od trzech godzin) może wynosić 241 kPa
(35 psi). Jeśli w temperaturze 20°C (68°F)
zmierzone ciśnienie w oponie wynosi
89

URUCHAMIANIE SILNIKA
Przed uruchomieniem pojazdu ustawić sie-
dzenie, lusterka zewnętrzne i lusterko we-
wnętrzne oraz zapiąć pas bezpieczeństwa.
OSTRZEŻENIE!
• Wysiadając z pojazdu, należy zawsze
zabrać z niego kluczyk zbliżeniowy i za-
blokować zamki drzwi.
• Nie wolno pozostawiać w pojeździe
dzieci bez opieki ani dopuszczać do
sytuacji, w której mogłyby one mieć do-
stęp do niezamkniętego pojazdu.
• Pozostawianie w samochodzie dzieci
bez opieki jest niebezpieczne z wielu
powodów. Grozi to poważnymi obraże-
niami lub śmiercią zarówno dziecka, jak
i innych osób. Należy zakazać dzieciom
dotykania hamulca postojowego, pe-
dału hamulca i dźwigni zmiany biegów.
• Nie wolno pozostawiać kluczyka zbliże-
niowego w pojeździe, blisko niego ani
w miejscu dostępnym dla dzieci. Dzie-
cko mogłoby uruchomić podnośniki
OSTRZEŻENIE!
szyb, inne mechanizmy lub cały samo-
chód.
• Nie pozostawiać dzieci ani zwierząt
w zaparkowanym samochodzie, gdy
temperatura otoczenia jest wysoka.
Wysoka temperatura wewnątrz pojazdu
może spowodować poważne obrażenia
lub śmierć.
Ręczna skrzynia biegów — zależnie
od wyposażenia
Przed uruchomieniem pojazdu zaciągnąć ha-
mulec postojowy, ustawić dźwignię zmiany
biegów w położeniu N (neutralnym) i wcisnąć
pedał sprzęgła. Pojazd jest wyposażony
w sprzęgło blokujące układ zapłonowy. Uru-
chomienie pojazdu jest możliwe dopiero po
pełnym wciśnięciu pedału sprzęgła.
Tylko modele z napędem na wszystkie
koła
W trybie 4L pojazd można uruchomić nieza-
leżnie od tego, czy pedał sprzęgła jest
w pełni wciśnięty, czy zwolniony. Ta funkcja
ma za zadanie podnieść sprawność pojazduw warunkach terenowych. Po włączeniu
trybu 4L nie trzeba wciskać pedału sprzęgła,
aby uruchomić pojazd. Po ustawieniu
skrzynki rozdzielczej w trybie 4WD Low za-
pali się lampka kontrolna napędu 4WD Low.
Automatyczna skrzynia biegów —
zależnie od wyposażenia
Uruchomić pojazd, gdy dźwignia zmiany bie-
gów ustawiona jest w pozycji P (postojowej).
Pojazd można także uruchomić z położenia
N (neutralnego). Przed włączeniem innego
przełożenia należy nacisnąć pedał hamulca.
Normalny rozruch — silnik
benzynowy
UWAGA:
Normalny rozruch zimnego lub ciepłego sil-
nika realizuje się bez wciskania pedału przy-
spieszenia.
Przestawić wyłącznik zapłonu w położenie
START (Praca) i zwolnić go po uruchomieniu
silnika. Jeśli silnik nie uruchomi się po 10 se-
kundach, ustawić wyłącznik zapłonu w poło-
137